ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ ΠΟΛΙΤΩΝ: ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΜΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ

Διαπιστώσεις:

Δύο είναι τα επίπεδα προσέγγισης: το οριζόντιο (κυβερνητικές αποφάσεις) και το περιφερειακό (δράσεις περιφέρειας).

• Σε ότι αφορά στο κυβερνητικό επίπεδο:
• Τα μέτρα της κυβέρνησης δεν θεωρούνται επαρκή για τη στήριξη των επιχειρήσεων, ενώ θεωρούνται εντελώς ανεπαρκή για τη διατήρηση εν ζωή των εποχικών τουριστικών επιχειρήσεων
• Τα μέτρα για τους εργαζόμενους είναι ανεπαρκή και αφορούν μόνο τους ….. ανέργους και όχι την αγορά εργασίας που επανέρχεται σε μνημονιακές καταστάσεις σε ότι αφορά τον κατώτατο μισθό, τις εργασιακές σχέσεις, τον δανεισμό εργαζομένων, τα ωράρια κλπ που αφορούν ιδιαίτερα στους κλάδους της τουριστικής δραστηριότητας.
• Σε ότι το αφορά το περιφερειακό επίπεδο: ανυπαρξία δράσης από πλευρά Περιφέρειας και αναζήτηση τρόπων πίεσης ή ακόμη και παράκαμψης της.

Προτάσεις:

• Σε ότι αφορά τα οριζόντια (εθνικά) μέτρα που αφορούν στις επιχειρήσεις (καταλύματα, εστίαση, πρακτορεία, εταιρείες δραστηριοτήτων, εταιρείες μεταφοράς επιβατών) με δεδομένο ότι ο τουρισμός είναι η πλέον πληττόμενη οικονομική δραστηριότητα και η δραστηριότητα που θα έχει πιο αργή και σταδιακή επαναδραστηριοποίηση (που θα ξεπεράσει τον ορίζοντα του 2020, ίσως και του 2021) και θα υποστεί τεράστιες αναδιαρθρώσεις σε ότι αφορά στον τρόπο οργάνωσης της παραγωγής, πρέπει να στοχεύσουν (α) στην επιβίωση των επιχειρήσεων και (β) στην αντιμετώπιση πάγιων διαρθρωτικών προβλημάτων του τουρισμού ώστε ο τομέας να γίνει περισσότερο ανταγωνιστικός στο διεθνές περιβάλλον που θα είναι διαφορετικό την επόμενη μέρα.

Πιο συγκεκριμένα:

(α) Αντιμετώπιση των πάγιων εξόδων των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανόμενων και των δανειακών υποχρεώσεων τους και της απώλειας εσόδων τους για τη περίοδο που θα λειτουργούσαν αλλά παρέμειναν κλειστές ή θα λειτουργήσουν με μειωμένα έσοδα. Αντί των πολλών ημίμετρων (πχ. 800 € ανά επιχείρηση, επιστρεπτέα προκαταβολή, χαμηλότοκα δάνεια με τραπεζικά κριτήρια, μείωση ΕΝΦΙΑ κλπ) που έχουν μεγάλο γραφειοκρατικό κόστος για το κράτος σε ότι αφορά τη διαχείριση τους και για τις επιχειρήσεις χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, θα πρέπει να υπάρξει μια μη επιστρεπτέα αναπλήρωση τμήματος των καθαρών εσόδων των επιχειρήσεων με βάση τις περσινές δηλώσεις, τόσο των επιχειρήσεων που λειτουργούν όλο το χρόνο, όσο και των εποχιακών. Η λογική είναι να καλυφθούν οι απώλειες ώστε να μπορούν να απασχολήσουν το ανθρώπινο δυναμικό που έχουν και τα λειτουργικά τους έξοδα, τα έξοδα προετοιμασίας της νέας χρονιάς και να καλύψουν τις πάγιες υποχρεώσεις τους. Η χρηματοδότηση αυτή θα γίνει σε ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (πιθανά με διαφορετικό ποσοστό ανάλογα με κριτήρια όπως το μέγεθος). Η χρηματοδότηση αυτή να είναι εντελώς ανεξάρτητη από όποια δανειοδότηση γίνει με τραπεζικά κριτήρια και εγγύηση δημοσίου που αφορά λίγες επιχειρήσεις.  

(β) Η αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων του τουρισμού σε επίπεδο επιχείρησης να γίνουν με: 

• Επιδοτούμενα σεμινάρια στους επιχειρηματίες ειδικά των πολύ μικρών επιχειρήσεων με στόχο την αναβάθμιση των υπηρεσιών και στροφή στον βιώσιμο τουρισμό 

• Επενδύσεις για αναβάθμιση εγκαταστάσεων και υπηρεσιών

Η αντιμετώπιση των προβλημάτων που αφορούν τους εργαζόμενους με στόχο να αποφευχθεί η εκπτώχευση τμήματος του πληθυσμού και να διατηρηθεί η συνολική ζήτηση της οικονομίας.

• Εξασφάλιση των περσινών μισθών για όσους δουλέψουν με κάλυψη του κόστους μέσω της επιδότησης των επιχειρήσεων
• Να αποκλειστεί η εισαγόμενη και η μαύρη εργασία με εντατικοποίηση των ελέγχων
• Αναπλήρωση τμήματος του εισοδήματος με βάση τις περσινές δηλώσεις για όσους εργαστούν λιγότερο ή καθόλου
• Επιδοτούμενα σεμινάρια με στόχο την αναβάθμιση των υπηρεσιών και στροφή στον βιώσιμο τουρισμό σε αντικατάσταση απασχόλησης και για συμπλήρωση ημερομισθίων για επίδομα ανεργίας
• Αλλαγή στον αριθμό ελάχιστων ημερομισθίων που είναι απαραίτητα για το εποχιακό επίδομα ανεργίας στον τουρισμό.

Σχεδιασμός σταδιακής επανεκκίνησης του κλάδου

• Άμεση έκδοση των κανόνων ασφαλείας σε ότι αφορά την μετάδοση του κορωναϊου ώστε να προσαρμοστούν όσες επιχειρήσεις του κλάδου ανοίξουν. Εκπαίδευση για την εφαρμογή των μέτρων σε επιχειρηματίες και εργαζόμενους
• Ενίσχυση των προγραμμάτων κοινωνικού τουρισμού που να περιλαμβάνει και τη καταβολή του Μεταφορικού Ισοδύναμου για τις μετακινήσεις στα νησιά
• Έκδοση οδηγιών ασφάλειας μετακίνησης των ημεδαπών στο εσωτερικό της χώρας που αφορά και τους τουρίστες ανεξάρτητα του καταλύματος που θα διαμείνουν (επαγγελματικό, ιδιωτικό, φιλοξενία)
• Εκδοση των κανόνων ασφάλειας των εισερχόμενων τουριστών λόγω του συνωστισμού που προκαλεί η μετακίνηση μέσω αεροπλάνων και πλοίων – Η προσπάθεια ενίσχυσης του τουρισμού από χώρες της Α.Ευρώπης λόγω μικρότερης έντασης πανδημίας και της δυνατότητας έλευσης σε μικρές ομάδες, πχ. με ΙΧ. Η έγκαιρη συμφωνία με τις βασικές χώρες προέλευσης τουριστών της Δ.Ευρώπης για τα συνολικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν, ειδικά στις αεροπορικές μεταφορές.
• Branding και πολιτική προβολής που θα έχει ευρύτερη στόχευση και όχι αποκλειστικά το 2020 αναδεικνύοντας μια σύγχρονη εικόνα της χώρας με βάση τις νέες τάσεις με στόχο την αντιμετώπιση των πιέσεων που ασκούν ΤΟ και πλατφόρμες για μείωση τιμών και χειροτέρευση των όρων των συμβολαίων σε ότι αφορά τις πληρωμές. Αξιοποίηση της εικόνας της χώρας ότι ήταν και παραμένει ασφαλής προορισμός. Το πρόγραμμα προβολής Greecefromhome αποτελεί επιστροφή στο «νοσταλγικό» παρελθόν και όχι άνοιγμα στο παρόν και στο μέλλον του τουρισμού (τουρισμός εμπειρίας, βιώσιμος τουρισμός) με μια «φρέσκια» εικόνα της χώρας. Αξιοποίηση της εμπειρίας αλλά και των γραφείων εξωτερικού του ΕΟΤ.
• Μείωση του ΦΠΑ στις δραστηριότητες που συνδέονται με τον τουρισμό

Ειδικά μέτρα από κεντρικό κράτος για το Β.Αιγαίο εξ αιτίας του προσφυγικού

• Ειδικό σχέδιο ανάδειξης του Β.Αιγαίου ως νησιωτικού προορισμού εναλλακτικού τουρισμού σε συνεργασία με Περιφέρεια και εμπλεκόμενους φορείς
• Ειδικό ολοκληρωμένο σχέδιο προβολής της νέας τουριστικής εικόνας του Β.Αιγαίου που να λαμβάνει υπόψη και το προσφυγικό
• Ενίσχυση της τουριστικής εκπαίδευσης επαγγελματιών, εργαζόμενων και νεοεισερχόμενων στον τουρισμό
• Ειδική πρόσθετη στήριξη των τουριστικών επιχειρήσεων Λέσβου, Σάμου, Χίου λόγω των συσσωρευμένων προβλημάτων λόγω προσφυγικού με υψηλότερο ποσοστό αναπλήρωσης εσόδων (ή σε σχέση με την καλύτερη χρονιά της 5ετίας)
• Εφαρμογή του Μεταφορικού Ισοδύναμου σε όλους όσους έχουν ελληνικό ΑΦΜ για όσα χρόνια διαρκέσει η νέα οικονομική κρίση
• Επαναφορά του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ σε όλα τα νησιά.
• Ενίσχυση των δομών υγείας για τη δημιουργία συνθηκών ασφάλειας

Περιφερειακό σχέδιο για τον τουρισμό

Ενα περιφερειακό σχέδιο θα πρέπει να εστιάσει στα ιδιαίτερα προβλήματα των νησιών της και να στηρίξει την επανεκκίνηση της τουριστικής οικονομίας στο νέο περιβάλλον που όλοι προβλέπουν ότι θα έχει δημιουργηθεί μετά την πανδημία και την νέα οικονομική κρίση που προκαλεί το lockdown. Στόχος θα πρέπει να είναι η διεκδίκηση του μεγαλύτερου δυνατού κομματιού από την πίτα της αγοράς, όποιο και αν είναι αυτό για το 2020, αλλά κυρίως για τα επόμενα χρόνια, με δεδομένο τον αυξημένο ανταγωνισμό μεταξύ των προορισμών ώστε να κάνουν το ίδιο. Μια αγορά που προβλέπεται ότι θα είναι μικρότερη για τα 2-3 επόμενα χρόνια λόγω της ανασφάλειας που έχει κυριαρχήσει ειδικά για αεροπορικά ταξίδια μεγάλων αποστάσεων.

Το σχέδιο αυτό προτείνεται να περιλαμβάνει:

• ένα σχέδιο προβολής των προορισμών με στόχο τη προώθηση μιας νέας εικόνας των νησιών απέναντι στην ασφυκτική πίεση που ασκούν ήδη ΤΟ, πλατφόρμες κρατήσεων και αεροπορικές εταιρείες για προσφορές ώστε να εξισορροπήσουν τις φετινές τους απώλειες.
• Παρέμβαση στη βελτίωση των επιμέρους στοιχείων της προσφοράς έτσι ώστε η εικόνα αυτή να μπορεί να υποστηριχθεί από αναβαθμισμένες υποδομές και υπηρεσίες.

Η πρόταση έχει τους παρακάτω άξονες:

• Δημιουργία της τουριστικής εικόνας κάθε προορισμού που να βασίζεται στην ενίσχυση της «εναλλακτικής και βιώσιμης τουριστικής προοπτικής» του συνόλου της Περιφέρειας (Alternative Aegean, a Natural and Safe Choice) και την υποστήριξη της μέσα από δράσεις που θα συναποφασιστούν.
• Παρεμβάσεις για την ανάπτυξη και στήριξη των εναλλακτικών δραστηριοτήτων που έχουν ήδη ή προσπαθούν να δημιουργήσουν ιδιώτες και φορείς εμπλουτίζοντας το τουριστικό προϊόν προς τη κατεύθυνση της ανάπτυξης του τουρισμού εμπειριών αξιοποιώντας τοπικούς πόρους και ενισχύοντας την διαφορετικότητα των νησιών της Περιφέρειας.
• Παρεμβάσεις στις επιχειρήσεις με στόχο -σε συνδυασμό με τα μέτρα τόνωσης της ρευστότητας που υλοποιεί η κυβέρνηση- να αναβαθμίσουν τις υποδομές και τις υπηρεσίες τους
• Δικτύωση επιχειρήσεων και φορέων για την παροχή ολοκληρωμένων προϊόντων με παράλληλη μείωση των εξόδων προώθησης
• Παρεμβάσεις για κατάρτιση μόνιμων και εποχικά εργαζόμενων στον τουρισμό με προτεραιότητα όσων η θέση βρίσκεται σε κίνδυνο αλλά και ατόμων που θέλουν να ειδικευτούν σε νέες δραστηριότητες ενεργοποιώντας την ΕΛΟΡΙΣ (πρώην ΚΕΚΑΠΕΛ), το ΚΑΕΚΤ Σάμου και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
• Παρεμβάσεις για την αναβάθμιση των δημόσιων υποδομών και υπηρεσιών (δημόσιοι χώροι, παραλίες και πρόσβαση, μονοπάτια, πρόσβαση σε χώρους πολιτιστικού ενδιαφέροντος, δίκτυο δημόσιων μεταφορών κλπ).
• Δημιουργία ενιαίας πλατφόρμας προβολής ανά νησί-προορισμό με ενίσχυση της ψηφιακής προώθησης (digital marketing) με στόχο κυρίως τη δημιουργία «προσωπικής» πελατείας και της υποστήριξης της για εξατομικευμένες κρατήσεις μέσα από ειδικές πλατφόρμες ανά νησί με στόχο να υπάρξει μερική απεξάρτηση από τους ΤΟ.
• Δημιουργία ομάδας για τη συνεχή διαχείριση της εικόνας των προορισμών στα ΜΜΕ και στα κοινωνικά δίκτυα, σε συνεργασία με την Επιτροπή Διαχείρισης Εικόνας και Κρίσεων που θα πρέπει να έχει η Περιφέρεια στο πλαίσιο του όποιου φορέα σχεδιασμού.
• Δημιουργία ενός σταθερού πλαισίου-οργάνου και διαδικασιών λήψης αποφάσεων σε επίπεδο Περιφέρειας με ταυτόχρονη εξειδίκευση ανά προορισμό, με τη συμμετοχή των άμεσα ενδιαφερόμενων, ενεργοποιώντας άμεσα το πρόγραμμα δημιουργίας DMMO που οφείλει να υλοποιήσει η Αναπτυξιακή Εταιρεία της Περιφέρειας «ΕΛΟΡΙΣ».

Η υλοποίηση των παραπάνω μπορεί να γίνει τόσο από εθνικούς πόρους (ΠΔΕ) όσο και από κοινοτικούς (ΕΣΠΑ). Ηδη τρέχουν σχετικές προκηρύξεις στο ΕΣΠΑ που κινδυνεύουν να μην καλυφθούν λόγω της αδυναμίας της Περιφέρειας να στηρίξει μια αναπτυξιακή πρόταση και ένα όραμα για τα νησιά μας.

Ειδικά σε ότι αφορά στην ενίσχυση των επιχειρήσεων υποστηρίζουμε τη πρόταση που έχει κάνει το Επιμελητήριο Λέσβου για τη δημιουργία Ταμείου Ανάπτυξης Β.Αιγαίου που θα χρησιμοποιεί μεταξύ άλλων και τους πόρους του ΕΣΠΑ για την επιχειρηματικότητα και θα μπορεί να προκηρύσσει δράσεις με βάση τα ειδικά χαρακτηριστικά της Περιφέρειας αλλά και το μοντέλο ανάπτυξης που θέλουμε.

Με βάση τις διάσπαρτες συζητήσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς, τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί αλλά και τις δράσεις που βρίσκονται υπό εξέλιξη στα διάφορα νησιά χωρίς συντονισμό, ικανοποιητική χρηματοδοτική και τεχνική στήριξη, τρεις φαίνεται είναι οι βασικοί άξονες πάνω στους οποίους φαίνεται ότι μπορούν οι προορισμοί του Β.Αιγαίου να προσελκύσουν τουρίστες (απαντώντας στο ερώτημα για ποιο λόγο να ταξιδέψει ένας τουρίστας σε έναν προορισμό) αναπτύσσοντας τις δραστηριότητες τους, τα αφηγήματα του τόπου τους και εν τέλει την εικόνα τους, χωρίς να αποκλείεται η αξιοποίηση και των άλλων πόρων:

• Τουρισμός της θάλασσας πέρα από τις ξαπλώστρες με δράσεις που ξεκινούν από το γιωτιγκ, την ιστιοπλοϊα και τα θαλάσσια σπορ φτάνοντας μέχρι την παρατήρηση της θαλάσσιας πανίδας και χλωρίδας, τις καταδύσεις, τον αλιευτικό τουρισμό (ειδικά στους ψαρότοπους των Φούρνων, των Ψαρών, του Αη Στράτη) συνδέοντας τα και με την διαφορετική ναυτική παράδοση των νησιών (πχ. καραβομαραγκοί και παραδοσιακά σκάφη σε Πλωμάρι Λέσβου και Ηραίο Σάμου, έμποροι, πλοιοκτήτες και ναυτικοί στη Χίο, στις Οινούσσες, στα Ψαρά κλπ), την κουζίνα που βασίζεται στα θαλάσσια προϊόντα, τα ήθη και τα έθιμα (πχ. καραβάκια Χίου). Αυτής της μορφής ο τουρισμός αποτελεί ειδικά το συγκριτικό και ίσως το μοναδικό πλεονέκτημα των πέντε μικρών νησιών της Περιφέρειας που διαθέτουν περιορισμένους χερσαίους πόρους.
• Τουρισμός θερμαλισμού και ευεξίας αξιοποιώντας τα σημαντικά ιαματικά νερά στα πέντε μεγάλα νησιά συνδέοντας τα με δραστηριότητες ευεξίας, με αθλητικές δραστηριότητες (περπάτημα, ποδήλατο, τρέξιμο αλλά και το αρχαίο πένταθλο στη Λήμνο ή αγώνες αεροπλοΐας στην Ικαρία), για την ανακάλυψη της μοναδικής φύσης (πχ. Γεωπάρκο και Απολιθωμένο Δάσος, Aristotle Lagoon στη Λέσβο, σημεία παρατήρησης πουλιών σε Σάμο, Λέσβο, Λήμνο) αλλά και των πολιτιστικών μνημείων των νησιών. Τέλος τη γαστρονομία βασισμένη στα υψηλής διατροφικής αξίας προϊόντα (που οφείλουν να πιστοποιηθούν) και ποτά (ούζο, κρασί) των νησιών που αποτελεί τμήμα της διαφορετικής καθημερινότητας των νησιών.
• Τουρισμός πολιτιστικών δραστηριοτήτων με βάση τις διαφορετικές διαδρομές των νησιών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα πχ. μουσικής και λυρικής ποίησης στη Λέσβο (Σαπφώ, Αρίων, Αλκαίος), του Πυθαγόρα και της τεχνολογίας στη Σάμο (Πυθαγόρειο, Ευπαλίνειο, Ηραίο κλπ), του Ομήρου αλλά και της έντονης βυζαντινής παρουσίας στη Χίο (με κάστρα, πύργους, εκκλησίες, Μαόνα-μαστίχα). Αξιοποιώντας μύθους, ιστορικά γεγονότα, παραδόσεις και μνημεία δημιουργούνται θεματικά «φεστιβάλ» με διαφορετικών τύπων ποιοτικές εκδηλώσεις κυρίως εκτός υψηλής τουριστικής περιόδου με στόχο να προσελκύσουν διαφορετικά κοινά (ειδικούς, ευρύ κοινό, νέους, παιδιά).

Τα επόμενα βήματα: ενσωμάτωση τυχόν παρατηρήσεων από τους ενδιαφερόμενους εταίρους και προώθηση του στον Αντιπεριφερειάρχη Τουρισμού που θα αναλάβει προχωρήσει τις διαδικασίες έγκρισης.

Γ.Σπιλάνης

ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ ΠΟΛΙΤΩΝ