ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΡΙΣΗ: Ο ΜΟΛΥΒΟΣ ΔΕΙΧΝΕΙ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΤΟ ΔΡΟΜΟ

Η οικονομική κρίση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα χρονολογείται μόλις από το 2008, αλλά η κρίση του ελληνικού τουρισμού άρχισε πολύ νωρίτερα, όταν παρατηρήθηκε στασιμότητα ή και μείωση του αριθμού των διανυκτερεύσεων, ειδικά των αλλοδαπών τουριστών, μείωση της τουριστικής δαπάνης, μείωση της διάρκειας της τουριστικής περιόδου και μείωση της πληρότητας των ξενοδοχειακών καταλυμάτων. Παρόμοια προβλήματα καταγράφηκαν και στη Λέσβο όπου τα τελευταία 10 χρόνια παρατηρείται συνεχής μείωση ημεδαπών και κυρίως αλλοδαπών τουριστών.

Οι τοπικές αρχές και οι επαγγελματικοί φορείς του τουρισμού όλα τα προηγούμενα χρόνια υποστήριξαν ότι το κύριο πρόβλημα ήταν η ελλιπής διαφήμιση του νησιού, παρά το γεγονός ότι δαπανούνταν συνολικά πάνω από 1 εκατομμύριο ευρώ το χρόνο σε εκθέσεις, φυλλάδια, φιλοξενία τουριστικών πρακτόρων και δημοσιογράφων και ιστοσελίδες. Είναι αλήθεια όμως ότι παρά τα υπέρογκα έξοδα που έγιναν τα τελευταία χρόνια για την τουριστική προβολή, από τα αποτελέσματα της κρίνεται ως  αναποτελεσματική.

Αυτό επιβεβαιώνεται και από την έρευνα ικανοποίησης τουριστών που υλοποίησε ο Φορέας Τουρισμού Μολύβου το καλοκαίρι του 2011 και παρουσιάστηκε πρόσφατα σε σχετική εκδήλωση, όπου φάνηκε ότι  οι ικανοποιημένοι τουρίστες αποτελούν τον καλύτερο διαφημιστή ενός προορισμού (40%), ενώ το διαδίκτυο αυξάνει διαρκώς το ρόλο του στην πληροφόρηση των τουριστών σε βάρος των εκθέσεων, των εντύπων και των πρακτόρων, δηλαδή των συμβατικών καναλιών διανομής. Όμως, το πρόβλημα είναι βαθύτερο, αφού ιδιαίτερα χαμηλή ικανοποίηση κατέγραψαν η σχέση ποιότητας / τιμής σε όλες τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι επιχειρήσεις, η έλλειψη ποικιλίας σε δραστηριότητες με έμφαση σε αυτές του πολιτισμού, η καθαριότητα, η ηχορύπανση και το κυκλοφοριακό, όπου οι ιδιαίτερα ικανοποιημένοι τουρίστες είναι λιγότεροι από 30-40%. Οι προτάσεις που γίνονται εδώ και χρόνια για στροφή στη ποιότητα και για αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του νησιού που είναι ο πολιτισμός και το περιβάλλον, «πέφτουν» διαρκώς στο κενό:

-           Ο τουρισμός παρατήρησης πουλιών με επισκέπτες υψηλού εισοδήματος, όχι μόνο δεν υποστηρίχθηκε αλλά υπονομεύθηκε από τη συνεχή υποβάθμιση των υγροτόπων.

-          Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας παρά το γεγονός ότι εξασφάλισε για ολόκληρη τη Λέσβο Βραβείο Προορισμού Αριστείας και διαφημίζει το νησί σε όλο τον κόσμο, συναντά εμπόδια στην προσπάθειά του να αναδείξει ολόκληρη τη Λέσβο ως Γεωπάρκο- Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς κάτω από την αιγίδα της Ουνέσκο.

-          Η σύνδεση της Λέσβου με τον Αριστοτέλη και τον Θεόφραστο, τους πατέρες της Οικολογίας, μέσα από τη δουλειά του BBC, αλλά και άλλων επιστημόνων, παραμένει αναξιοποίητη.

-          Δράσεις για την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος, όπως τα περιπατητικά μονοπάτια, υποβαθμίζονται από παράνομες δραστηριότητες.

-          Η προσπάθεια για την ανάδειξη του πολιτισμού του αλατιού που έγινε πριν από μερικά χρόνια από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου δεν συνεχίστηκε.

-          Οι πολιτιστικοί πόλοι έλξης του νησιού που συνδέονται με τις εικαστικές τέχνες, τη λογοτεχνία και την ποίηση, αλλά και τα μνημεία και τα οικιστικά σύνολα, οι εκκλησίες και τα μοναστήρια και τόσα άλλα στοιχεία, όχι μόνο δεν έχουν αναδειχτεί με βάση τα διεθνή πρότυπα, αλλά υποβαθμίζονται διαρκώς από «αναπτυξιακές» παρεμβάσεις.

-          Η γαστρονομία και η σύνδεσή της με τον πρωτογενή τομέα και τη μεταποίηση (τυρί, ούζο κλπ), τον λαϊκό πολιτισμό, και την αρχιτεκτονική κληρονομιά δεν αναδείχτηκαν ικανοποιητικά.

Η αξιοποίηση των παραπάνω στοιχείων, που θα μπορούσαν να αναπτύξουν τουρισμό δραστηριοτήτων όλο το χρόνο και νέες θέσεις απασχόλησης για εκπαιδευμένα άτομα, «προσκρούουν» στην εμμονή για τα εύκολα, τον τουρισμό παραλίας, όπου η Λέσβος δεν πλεονεκτεί .

Ευτυχώς, υπήρχαν και τα θετικά σημεία που επισήμαναν οι επισκέπτες και που συντηρούν σε κάποιο βαθμό την τουριστική κίνηση στο Μόλυβο. Η ποιότητα του οικισμού, η ευγένεια και η φιλοξενία και η ασφάλεια τους ικανοποίησαν σε ποσοστό άνω του 80%. Όμως, ούτε και αυτά τα ισχυρά σημεία αξιοποιούνται κατάλληλα αφού με τον θόρυβο, τα σκουπίδια, την έλλειψη κυκλοφοριακών ρυθμίσεων, υποβαθμίζεται η ποιότητα του οικισμού.

Τα προβλήματα που επεσήμαναν οι τουρίστες έρχεται να αντιμετωπίσει ο Φορέας Τουρισμού Μολύβου, παίζοντας πρακτικά το ρόλο του Διαχειριστή Προορισμού, καθώς:

-          Καταγράφει και αναλύει τις εντυπώσεις των επισκεπτών

-          Συζητά με όλους τους εμπλεκόμενους τοπικά για θέματα που τους απασχολούν

-          Παρεμβαίνει και μετατρέπει τις διαπιστώσεις, τις παρατηρήσεις και παράπονα τουριστών σε δράσεις

-          Επιμορφώνει τουριστικούς επιχειρηματίες και εργαζόμενους

-          Συμβάλλει στη δικτύωση των επιχειρήσεων

-          Ευαισθητοποιεί και κινητοποιεί σε δράση τους κατοίκους

-          Συμβάλει στην προώθηση του τουριστικού προϊόντος ολόκληρης της Λέσβου, μέσω της αναβάθμισης του Μολύβου.

Έτσι, 60 χρόνια μετά από τις πρωτοβουλίες που πήραν οι κάτοικοι του Μολύβου για να ξεκινήσουν συνεργατικά την ανάπτυξη του τουρισμού στο χωριό τους αξιοποιώντας τη φύση, τον πολιτισμό και το δομημένο περιβάλλον του οικισμού τους, κάτω από μια εμπνευσμένη καθοδήγηση, ξαναέρχονται σήμερα στο προσκήνιο. Οι δυσκολίες είναι πολλές αλλά όχι ανυπέρβλητες για να καταρτιστεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα δράσης που θα αντιμετωπίσει τα προβλήματα που επισημάνθηκαν.

Η πρωτοβουλία αυτή πρέπει να βρει μιμητές σε ολόκληρο το νησί, ώστε οι φορείς να λειτουργήσουν συνεργατικά και συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά. Άλλωστε, ένας είναι ο προορισμός, η Λέσβος, και αυτόν έχουν όφελος να αναδείξουν όλοι μαζί.

Γιάννης Σπιλάνης

Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

30-3-2012