Η οικονομική και δημογραφική
συρρίκνωση περιοχών είναι συνέπεια της χαμηλής ελκυστικότητας τους για
διατήρηση ή εγκατάσταση νέων επιχειρήσεων και διατήρηση ή και προσέλκυση πληθυσμού
που λειτουργεί με μορφή χιονοστιβάδας, όπου συνήθως η αρχή γίνεται από την
ανάγκη για εξεύρεση μιας ικανοποιητικής και με προοπτικές εργασίας που οδηγεί
σε μετανάστευση εντός (στη καλύτερη περίπτωση) ή εκτός νησιού και χώρας. Η Χίος
παραδοσιακά είχε και διατηρεί και την επιλογή της ναυτιλίας, με ότι αυτό
συνεπάγεται για το δημογραφικό του νησιού διαχρονικά. Η ΔΕ Αμανής είναι
χαρακτηριστικό παράδειγμα περιοχής που έχει συρρικνωθεί σε τέτοιο βαθμό που θεωρείται
από πολλούς στη Χίο ως μη αναστρέψιμη με αποτέλεσμα, παρά τα προεκλογικά
ευχολόγια, όχι απλά να μην αναλαμβάνεται καμία ολοκληρωμένη δράση βασισμένη σε
μεσο-μακροπρόθεσμο σχέδιο, αλλά να μην γίνονται ούτε οι στοιχειώδεις
παρεμβάσεις που είναι αναγκαίες για την επιβίωση του σημερινού πληθυσμού.
Τα θέματα ελκυστικότητας της Αμανής
τέθηκαν τόσο στο ψήφισμα της Επιτροπής (11/11) όσο και κατά τη συζήτηση που
έγινε στα Αγιάσματα στις 16/11.
Τα θέματα αυτά ομαδοποιούνται
στις δύο κατηγορίες:
Α. Ποιότητας ζωής που δίνει
έμφαση στη δημιουργία των προϋποθέσεων για συγκράτηση αλλά και αύξηση του
πληθυσμού κυρίως με ενεργούς κατοίκους
Β. Ανάπτυξης – απασχόλησης
που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για παραμονή ή και προσέλκυση ενεργού και
σχετικά νέου σε ηλικία ανθρώπινου δυναμικού
Στη συζήτηση από την αρχή ως
κρίσιμο θέμα αναδείχτηκε η ανάγκη συντονισμού από ένα άτομο που θα ασχολείται
επαγγελματικά με το θέμα υλοποιώντας τις αποφάσεις του συλλογικού οργάνου. Το
άτομο αυτό κατά προτίμηση πρέπει να έχει τα χαρακτηριστικά του «συμβούλου
ανάπτυξης» που θα λειτουργεί ως εμψυχωτής των ανθρώπων της τοπικής
κοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει με τη βοήθεια των εκπροσώπων της Τοπικής ,
της ΑΜΚΕ και της ΚΟΙΝΣΕΠ να προωθεί τα θέματα σε επίπεδο Δήμου και Περιφέρειας.
Πρόταση σε ότι αφορά στο
σύμβουλο ανάπτυξης:
1ο σενάριο: η ΕΤΑΧ θα
προκηρύξει στο επόμενο διάστημα πρόγραμμα 18μηνης απασχόλησης. Μπορεί η ΑΜΚΕ ή
και η ΚΟΙΝΣΕΠ να ζητήσουν άτομα προσδιορίζοντας τις ειδικότητες.
2ο σενάριο: να
χρηματοδοτηθεί άμεσα η πρόσληψη από χορηγό λόγω του κατεπείγοντος του θέματος
Επιθυμητά χαρακτηριστικά: Επειδή
είναι ιδιαίτερα κρίσιμο οι φορείς της Αμανής να εστιαστούν στην υλοποίηση δράσεων,
μικρών και μεγαλύτερων, με βάση ένα ολοκληρωμένο και συνεχώς αναπροσαρμοζόμενο
σχέδιο, κάτι που η αυτοδιοίκηση δεν γνωρίζει να κάνει, χρειάζεται περισσότερο
ένα άτομο που γνωρίζει θεωρητικά τα θέματα της τοπικής ανάπτυξης, ενώ
ταυτόχρονα γνωρίζει τον τόπο και τους ανθρώπους του και είναι σε θέση να τους
εμψυχώσει για να Τολμήσουν να υπερβούν τους εαυτούς τους και τις συνήθειες τους
ενώ παράλληλα θα τους πείσει να συνεργαστούν ώστε να συμφωνήσουν στο «τι
ανάπτυξη θέλουν» και για το πως θα πετύχουν τους στόχους τους. Ταυτόχρονα θα προσδιορίζει
τα έργα που είναι αναγκαία και θα δίνει στους τοπικούς φορείς την αναγκαία
πληροφόρηση για να τα διεκδικούν από τους αυτοδιοικητικούς και άλλους φορείς
για να τα υλοποιούν με βάση τις αρμοδιότητες και τους πόρους που χειρίζονται.
Για το λόγο αυτό:
-
Πρέπει οπωσδήποτε να υπάρξει ένα άτομο με τη
σχετική κατάρτισης και δεξιότητες διαβούλευσης που θα αναλάβει επαγγελματικά να
φέρει το έργο σε πέρας
-
Πρέπει να υπάρξουν συζητήσεις με τους άμεσα
ενδιαφερόμενους ώστε να είναι ενεργοί υποστηρικτές του σχεδίου
Σε πολλές περιπτώσεις λύσεις στα
προβλήματα δεν θα πρέπει να αναζητηθούν υποχρεωτικά μέσα στα όρια της ΔΕ
Αμανής, αλλά είτε στις γειτονικές περιοχές με παρόμοια προβλήματα όπως πχ η ΔΕ
Καρδαμύλων με την οποία μοιράζονται τον ίδιο ορεινό όγκο είτε ολόκληρο το νησί
στα πλαίσια δράσεων όπως το Γεωπάρκο Χίου και για τα μονοπάτια που διασχίζουν
ολόκληρο το νησί. Αλλωστε και η τουριστική εικόνα και προώθηση είναι δύσκολο να
γίνει για ένα τμήμα του νησιού. Όμως έχοντας αυτό κατά νου, στη συνέχεια
γίνεται μια πρώτη προσπάθεια σύντομης παρουσίασης των θεμάτων που θεωρούμε ότι
θα πρέπει να συγκροτήσουν το βασικό πλαίσιο ενός τοπικού σχεδίου ανάπτυξης.
Α. Θέματα Ανάπτυξης – Απασχόλησης
-
Δικτύωση επιχειρήσεων με αντικείμενο τον
τουρισμό ευεξίας (Δράση 1.3.1 ΤΑΠΤΟΚ και δράσεις 2.3 και 4.2 Leader). Με κέντρο το
υδροθεραπευτήριο που θα αναβαθμιστεί, τα μονοπάτια, τον υλικό και άυλο πολιτισμό της περιοχής
(που πρέπει να καταγραφεί και να αναδειχθεί), τα τοπικά προϊόντα και τις
διατροφικές συνήθειες της περιοχής, η περιοχή (αλλά και το σύνολο του νησιού)
μπορεί να αναδειχθεί σε πρότυπο προορισμό ευεξίας για τους επισκέπτες όπου τους
υποδέχονται κάτοικοι που ζουν καλά και ευχαριστημένοι. Δημιουργία στη Βολισσό
ενός κέντρου συντονισμού και ενημέρωσης για τα αξιοθέατα της περιοχής μέσω ενός
κέντρου διήγησης της τοπικής ιστορίας, οργάνωσης δραστηριοτήτων, αλλά και
παροχής υπηρεσιών προς τους επισκέπτες. Οι επιχειρήσεις που θα συμμετάσχουν στο
δίκτυο θα πρέπει, μέσα από την αντίστοιχη εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού τους,
να υποστηριχθούν ώστε σταδιακά να αποκτήσουν ένα σήμα τοπικής ποιότητας και
υπευθυνότητας γεγονός που σημαίνει ότι χρησιμοποιούν το κατά δυνατόν τοπικά
προϊόντα, συνεργάζονται με τοπικές επιχειρήσεις, «φροντίζουν» το περιβάλλον και
ικανοποιούν τους εργαζόμενους τους, ενώ ταυτόχρονα είναι κερδοφόρες.
-
Μονοπάτια (δράση 6.1 Leader): ένταξη του δικτύου
μονοπατιών της Αμανής και του ευρύτερου δικτύου που συνδέει τη περιοχή με τις
άλλες περιοχές ενδιαφέροντος του νησιού για να αποκτήσουν διεθνή πιστοποίηση
-
Μαρίνα: ανάδειξη ως τμήμα δικτύου ανάπτυξης
θαλάσσιου τουρισμού για έμπειρους ιστιοπλόους με δεδομένη τη μεγάλη απόσταση
των γειτονικών νησιών τόσο προς νότο (Σάμο-Ικαρία), δυσμάς (Σποράδες) και βορά
(Λέσβο, Λήμνο, Αη Στράτη). Σύνδεση με το ρόλο των Ψαρών ως περάσματος των
σκαφών στην αρχαιότητα (αρχαιολογικός χώρος Αρχονταρίκι) λόγω ευνοϊκών
ρευμάτων.
Κτηνοτροφία: Εισαγωγή χιώτικου πρόβατου με
σταδιακή μείωση των κατσικιών και έμφαση στη τυποποίηση του παραγομένου
γάλακτος ώστε να υπάρχει υπεραξία και να είναι εφικτή η κερδοφορία των
κτηνοτρόφων. Δεδομένου ότι το μεγάλο αγκάθι σε όλη τη διαδικασία είναι το
κόστος διατροφής των ζώων που οδηγεί στην ανεπιτήρητη βόσκηση με ότι αυτό
συνεπάγεται για τις γειτονικές καλλιέργειες και για το περιβάλλον (απαγορεύεται
ρητά ειδικά σε μια καμένη έκταση), χρειάζεται να ληφθούν μέτρα για τη παραγωγή
τοπικά ζωοτροφών.
-
Ενίσχυση της Μεταποίησης (Δράση 3.1
ΤΑΠΟΤΟΚ) των πρώτων αγροτικών υλών για δημιουργία τοπικών ετικετών (brand) όπως έχει ήδη γίνει
για το κρασί μέσα από σχετικές χρηματοδοτούμενες δράσεις
-
Δυνατότητα απασχόλησης (Δράση 3.2
ΤΑΠΤΟΚ) όλο το χρόνο (ειδικά για οικονομικούς μετανάστες ως κίνητρο για
παραμονή όλο το χρόνο) μέσω ευκαιριών πολυαπασχόλησης σε διαφορετικές
δραστηριότητες
-
Αγροτικές Καλλιέργειες: όπως αναφέρθηκε
προηγούμενα η περιοχή προσφέρεται για συγκεκριμένα ήδη καλλιεργειών που να
έχουν αντοχή στις συνθήκες της περιοχής (πχ κλήματα, τσικουδιές, φραγκοσυκιές,
χαρουπιές, συκιές, μελισσοκομικά, αρωματικά κλπ φυτά με βάση υπάρχουσες μελέτες
από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου (Biobus)
και το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης & Φυτογενετικών Πόρων, ΕΛΓΟ-Δήμητρα).
Θα πρέπει να αξιοποιηθεί το πρόγραμμα για Νέους Αγρότες, ενώ θα πρέπει να
αξιοποιηθεί το πλαίσιο για δημιουργία πολυλειτουργικών αγροκτηματων.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος των μικρών κλήρων θα μπορούσε
να εξεταστεί στο πλαίσιο αναδασμού τώρα που από τη μια μεριά η ύπαρξη του
κτηματολογίου δίνει την αναγκαία πληροφορία και από την άλλη έχει εκλείψει η
γενιά που ήταν συνδεδεμένη με τα κτήματα των προγόνων.
Β. Θέματα Ποιότητας Ζωής:
-
Αντιμετώπιση συνεπειών από τη φωτιά: πέρα
από το ότι θα πρέπει να δοθούν οι αποζημιώσεις σε όσους έχουν πληγεί άμεσα, η
διαχείριση του περιβάλλοντος μετά μια τόσο μεγάλης έκτασης φωτιά σε συνδυασμό
με την ανάγκη πρόληψης απαιτεί σειρά δράσεων που θα πρέπει να εντάσσονται σε
μια ολοκληρωμένη στρατηγική που να αφορά τους υδάτινους πόρους, την αγροτική
παραγωγή, το τοπίο, τον τουρισμό.
-
Υγεία: Η ενίσχυση του πολυδύναμου Ιατρείου
Βολισσού είναι μονόδρομος ώστε να
ενισχυθεί η ασφάλεια κατοίκων και επισκεπτών
-
Παιδεία: τη μείωση του αριθμού των
μαθητών στα σχολεία της Βολισσού ενισχύει η αδυναμία της πολιτείας να καλύψει
όλες τις ανάγκες από την αρχή του σχολικού έτους.
-
Κοινωνικές και άλλες Υπηρεσίες (Δράση 3.1 Leader): θα πρέπει να
βρεθεί το σχήμα ώστε το τοπικό ΚΕΠ να μπορεί να λειτουργεί ως σημείο
εξυπηρέτησης των πολιτών χωρίς αυτοί να χρειάζεται να μετακινούνται με την
ανάπτυξη των βασικών κοινωνικών υπηρεσιών
-
Συνδεσιμότητα: Η βελτίωση της
συνδεσιμότητας είναι κρίσιμο θέμα και αφορά τόσο τις συγκοινωνίες όσο
και τις τηλεπικοινωνίες (Δράση 4.1).
Σε ότι αφορά τη βελτίωση της οδικής σύνδεσης της
ευρύτερης περιοχής, προτείνεται αντι της νέας διάνοιξης από Κλειδού που θα
είναι ιδιαίτερα ακριβή και προβληματική ως προς το περιβάλλον (νερά περιοχής) να
προτιμηθεί η ολοκλήρωση της σύνδεσης Αναβάτου-18ου χιλιόμετρου που
έχει πολλαπλά οφέλη: αποσυμφορεί τον Βροντάδο, ειδικά από τα μεγάλα αυτοκίνητα
(πούλμαν, λεωφορεία, φορτηγά, αυτοκίνητα τροφοδοσίας και ταυτόχρονα δίνει άμεση
πρόσβαση από βορά προς κεντρική και νότιο Χίο, ενώ επιτρέπει τη δημιουργία βιώσιμης
λεωφορειακής γραμμής που θα συνδέει Καρυές- Ν.Μονή- Αυγώνυμα – Ανάβατο - Βολισσό
που θα έχει μεγαλύτερη κίνηση. Θα πρέπει να εξεταστεί κατά πόσο τις ανάγκες της
περιοχής για δημόσια συγκοινωνία μπορεί να εξυπηρετεί μικρότερων διαστάσεων
λεωφορείο.
Σε ότι αφορά τις τηλεπικοινωνίες, θα πρέπει να υπάρξει
ενίσχυση του σήματος σε όλες τις περιοχές για να μπορούν οι βελτιώσεις που
γίνονται στη παροχή υπηρεσιών εξ αποστάσεως να είναι εφικτές και σε αυτές τις
δυσπρόσιτες περιοχές.
-
Νερό (δράση 6.2 leader): Η σωστή διαχείριση του
νερού ώστε να υπάρχει επαρκής ποσότητα και καλή ποιότητα τόσο για κατοίκους και
επισκέπτες όσο και για αγροτική χρήση. Η αύξηση του νερού στους υδροφόρους της
περιοχής προϋποθέτει μικρά έργα συγκράτησης της ροής για εμπλουτισμό του
υδροφόρου ορίζοντα καθώς και φυτεύσεις -ειδικά στις περιοχές που κάηκαν και
αποκαλύφθηκαν οι παλιές αναβαθμίδες – με είδη που μπορούν να αποδώσουν και
αξιοποιήσιμα προϊόντα (κλήματα, τσικουδιές, φραγκοσυκιές, χαρουπιές, συκιές,
μελισσοκομικά φυτά κλπ)
-
Βιολογικός Καθαρισμός: Να επανέλθει το
σχέδιο που σταμάτησε λόγω διαφωνιών για τον τόπο εγκατάστασης.
-
Αναπλάσεις οικισμών (Δράσεις 1.1.1, 1.1.3,
1.3.2 του ΤΑΠΤΟΚ) &
αξιοποίηση οικιών για ενοικίαση: η βελτίωση των υποδομών για την
εξυπηρέτηση των κατοίκων μπορεί να ενισχύσει τη ροή τουριστών σε αυτούς, ειδικά
σε επιλεγμένους οικισμούς που και σήμερα προσφέρουν ένα ελάχιστον επίπεδο
υπηρεσιών και επισκεψιμότητας. Η επιλογή της Βολισσού ως κέντρου της όλης
περιοχής και οικισμών όπως ο Εγγρήγορος, τα Λεπτόποδα, τα Αγιάσματα, τα Πιραμά,
τα Φυτά θα μπορούσαν να δώσουν μια πρώτη ώθηση στη περιοχή. Η αξιοποίηση
κλειστών κατοικιών για τη δημιουργία ιδιωτικών καταλυμάτων εκεί που η
τουριστική κίνηση δεν φαίνεται να επιτρέπει τη δημιουργία επαγγελματικών
καταλυμάτων θα ενισχύσει την επισκεψιμότητα των τόπων αυτών που σταδιακά θα
διαχυθεί σε ολόκληρη τη περιοχή με τις κατάλληλες παρεμβάσεις. Τη διαχείριση
των κατοικιών αυτών μπορεί να αναλάβει η ΑΜΚΕ δημιουργώντας και δικά της έσοδα.
-
Πολιτισμός (2.1.1 ΤΑΠΤΟΚ και 5.1, 5.2 Leader): Μνημεία και άυλος
πολιτισμός μπορούν να αποτελέσουν ευκαιρία για ανάπτυξη δραστηριοτήτων
(σεμιναρίων, εικαστικών παρεμβάσεων κλπ)
Το θέμα που αφορά το δημογραφικό
μπορεί να συνοδευθεί και με πρόγραμμα επιδότησης εγκατάστασης στη περιοχή
ανάλογο με αυτό που εφαρμόζεται στον
Εβρο (επιδότηση 10.000€) ή να φτιαχτεί
από την αρχή ένα πρόγραμμα για όλες τις νησιωτικές περιοχές με δημογραφικό
πρόβλημα περισσότερο ενισχυμένο και ολοκληρωμένο με εξεύρεση κατοικίας κλπ.
Το νέο ΤΠΣ θα διαδραματίσει
καθοριστικό ρόλο για το τι θα μπορεί ή δεν θα μπορεί να γίνει στη περιοχή.
Επειδή δεν υπάρχει καμία πληροφόρηση για το τι έχει συμπεριληφθεί μέχρι τώρα
στα υπο διαμόρφωση κείμενα και επειδή δεν είναι βέβαια το αν θα λάβει υπόψη του
το υφιστάμενο ΣΧΟΑΠ θα πρέπει η ομάδα να ζητήσει άμεση πληροφόρηση. Θα πρέπει
να γίνουν παρεμβάσεις ώστε το επιθυμητό μοντέλο ανάπτυξης να αποτυπώνεται στη συνολική
πρόταση ενώ μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στις λεπτομέρειες που αφορούν πχ. τη
δυνατότητα κατασκευής τυποποιητηρίων αγροτικών προϊόντων, πολυλειτουργικών αγροκτημάτων,
δραστηριοτήτων/επιχειρήσεων αγροτουρισμού κλπ
Επίσης χρειάζεται να ξαναδιαβαστούν
οι ρυθμίσεις που προτείνει η ΕΠΜ για τι
περιοχές Natura για τους ίδιους λόγους.
Γ.Σπιλάνης
Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος
Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Αιγαίου και Διευθυντής του Εργαστηρίου Τοπικής και
Νησιωτικής ανάπτυξης & τ. περιφερειακός σύμβουλος
[1]
Οι προτάσεις προέκυψαν από τη δημόσια διαβούλευση με την ΚΟΙΝΣΕΠ «Θέρμαι
Αγιασμάτων» και την Επιτροπή Υπεράσπισης Αμανής (16/11) και από κατ’ιδίαν
συζητήσεις που έγιναν στη συνέχεια, ενώ βασίζονται και στην μακρά προσωπική
άποψη του γράφοντος για τη περιοχή και γενικότερα για τον νησιωτικό χώρο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου