Η ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΒΕΒΛΗΜΕΝΗ: ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ ΣΤΟ Β. ΑΙΓΑΙΟ.

Τα τελευταία χρόνια η τουριστική δραστηριότητα στο Β. Αιγαίο βρίσκεται σε καθοδική πορεία τόσο σε αριθμό αφίξεων όσο και σε οικονομική απόδοση. Η παγκόσμια αλλά και η ελληνική οικονομική κρίση αποτελούν μια όχι επαρκή εξήγηση, ειδικά όταν το 2013 σε όλη την Ελλάδα, πλην Β. Αιγαίου, οι αριθμοί αφίξεων ήταν ανοδικοί. Η αύξηση του αριθμού των Τούρκων που έρχονται συνολικά σε όλα τα νησιά, αντισταθμίζουν σε κάποιο βαθμό την αρνητική πορεία αλλά δε βελτιώνουν το συνολικό αποτέλεσμα, κυρίως εξ αιτίας της πολύ σύντομης παραμονής τους στα νησιά μας.
 

Η εξέλιξη αυτή αποτελεί συνέπεια της ανυπαρξίας από τη πλευρά της Περιφέρειας τουριστικής πολιτικής. Πολιτικής που εξαντλείται στη προβολή ενός «παρωχημένου» τουριστικού προϊόντος για τις ανάγκες των σημερινών καταναλωτών-τουριστών, βασισμένου στα πρότυπα του προηγούμενου αιώνα για ήλιο και θάλασσα, ενώ δεν λαμβάνει υπόψη τον σημερινό παγκόσμιο ανταγωνισμό και δεν αξιοποιεί τα σύγχρονα εργαλεία προβολής και προώθησης.  

Σήμερα, γίνεται καθημερινά όλο και περισσότερο εμφανές, ότι ο τουρίστας θέλει να ταξιδέψει σε έναν προορισμό που έχει να του προσφέρει κάτι διαφορετικό, βασισμένο στα πολιτιστικά και περιβαλλοντικά του χαρακτηριστικά, ενώ παράλληλα ενδιαφέρεται να γνωρίσει τον τόπο αυτόν μέσα από δραστηριότητες.

Η προώθηση ενός διαφορετικού προϊόντος και μιας διαφορετικής εικόνας του Αρχιπελάγους συνολικά, μέσα από την ανάδειξη των μοναδικών στοιχείων της φύσης και του πολιτισμού του κάθε νησιού - που αποτελούν την ταυτότητα τους - όπως διαμορφώθηκε από την πορεία τους μέσα στο χρόνο, αφού τη δημιούργησε η φύση και την σμίλεψαν οι άνθρωποι (ιστορία, παραγωγικές δραστηριότητες, δομημένο περιβάλλον, δίκτυα ανθρώπων) φαίνεται να αποτελεί μονόδρομο.

Τα (ενδεικτικά) παραδείγματα πολλά:

- η Χίος έχει ως ισχυρά στοιχεία τον μεσαιωνικό της χαρακτήρα (Μεστά, Πυργί, Ανάβατος, μοναστήρια κλπ) και τη ναυτική της παράδοση που συνδέονται με τη παραγωγή και διακίνηση της μαστίχας και των εσπεριδοειδών,

- η Σάμος την έντονη παρουσία της αρχαίας τεχνολογίας και επιστήμης με τον Πυθαγόρα, το Ευπαλίνειο, το Ηραίο, αλλά και το κρασί της,

- η Λέσβος με τα μοναδικά αρχιτεκτονικά, μνημειακά, φυσικά και παραγωγικά στοιχεία που συνθέτουν το Γεωπάρκο της Ουνέσκο,

- η Λήμνος η Αρχέγονη με τα ιδιαίτερα μνημεία, τη μοναδική φύση και τα τοπικά προϊόντα (κρασί, τυρί, άλευρα),

- η Ικαρία, από τον μύθο του Ικάρου, τα θερμά νερά, το μοναδικό τοπίο, και τον ξεχωριστό τρόπο ζωής,

- τα Ψαρά, ο Αη Στράτης οι Οινούσσες και οι Φούρνοι μπορούν να αξιοποιήσουν την ιστορία τους που είναι συνδεδεμένη κυρίως με τη θάλασσα (ελληνική επανάσταση σε δικτύωση με άλλα ελληνικά νησιά, ναυτοσύνη, εξορία), να αποτελέσουν κέντρα ανάδειξης του θαλάσσιου πλούτου της χώρας (καταδυτικά κέντρα, θαλάσσια πάρκα, κέντρα αλιευτικού τουρισμού κλπ)  και συγχρόνως τόποι ηρεμίας και γαλήνης.

Ταυτόχρονα η δικτύωση μεταξύ των νησιών για ανάπτυξη του τουρισμού ευεξίας (ιαματικά νερά σε συνδυασμό με τον περιπατητικό τουρισμό και τουρισμού φύσης), για αξιοποίηση των υποδομών του συνεδριακού τουρισμού με ιδιαίτερο χαρακτήρα, του θαλάσσιου τουρισμού με διασύνδεση όλων των νησιών της περιφέρειας μικρών και μεγάλων, του ναυταθλητικού τουρισμού, του τουρισμού κρουαζιέρας, με αξιοποίηση του ισχυρού αγροτοδιατροφικού τομέα για ανάπτυξη γαστρονομικού  τουρισμού μέσα από τη προώθηση του τοπικού πρωινού και της τοπικής κουζίνας, του πολιτιστικού τουρισμού με τη διοργάνωση εξωστρεφών εκδηλώσεων που αναδεικνύουν την ιστορία (πχ ANZAC στη Λήμνο), τον πολιτισμό (των ναυτικών, των Ενετών κλπ), τη γλώσσα, τα ήθη και έθιμα (κουζίνα, μουσική, χορό κλπ), με την ενεργή συμμετοχή των τουριστών στα δρώμενα, αποτελούν ανεκμετάλλευτες ευκαιρίες για επιμήκυνση της περιόδου και δημιουργία νέων ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων.

Παράλληλα είναι απαραίτητη η ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών, τόσο από τον ιδιωτικό τομέα (με την εισαγωγή καινοτομιών, τη χρήση σήματος ποιότητας και τη συνεχή εκπαίδευση των εμπλεκόμενων επιχειρηματιών και εργαζόμενων), όσο και από τον δημόσιο τομέα, αξιοποιώντας την υπάρχουσα διεθνή εμπειρία από πολλούς επιτυχημένους τουριστικούς προορισμούς. Η ποιοτική αναβάθμιση αλλά και ο εμπλουτισμός του προσφερόμενου προϊόντος με νέες δραστηριότητες αφορά και τον τουρισμό του ήλιου και της θάλασσας, μαζικό ή μη, που επείγει να γίνει άμεσα περισσότερος ανταγωνιστικός σε σχέση με αντίπαλους προορισμούς που αυξάνονται συνεχώς σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και περισσότερο αποδοτικός σε ότι αφορά απασχόληση και εισοδήματα.

Η επίτευξη των παραπάνω απαιτεί την αλλαγή φιλοσοφίας στον τουριστικό σχεδιασμό και στην υλοποίηση του, μια διαφορετική τουριστική διακυβέρνηση.

Μεταξύ άλλων απαιτείται:

Ø    λειτουργία Περιφερειακού Συμβουλίου Τουρισμού που θα επικαιροποιήσει το ολοκληρωμένο σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης που έχει επεξεργαστεί  το μοναδικό ίδρυμα στη χώρα μας με εξειδίκευση στον τουρισμό, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, σε συνεργασία με τους δήμους, αλλά και τους τοπικούς φορείς (πχ. Φορέας Τουρισμού Μολύβου). Δομές που θα πρέπει να πολλαπλασιαστούν για να αναλαμβάνουν την κινητοποίηση των τοπικών κοινωνιών και των πολύ μικρών τουριστικών επιχειρήσεων.

Ø    ύπαρξη ισχυρού φορέα υλοποίησης των δράσεων, την Αναπτυξιακή Εταιρεία της Περιφέρειας σε ρόλο διαχειριστή προορισμού (destination manager) σε στενή συνεργασία με τις Δ/νσεις Τουρισμού και Προγραμματισμού, τη Διαχειριστική Αρχή και το Περιφερειακό Ταμείο.

Ø    κατανομή αρμοδιοτήτων στους εμπλεκόμενους φορείς που θα δεσμεύονται για την υλοποίηση τους, με αξιοποίηση των διάφορων χρηματοδοτικών και αναπτυξιακών εργαλείων με τρόπο διαφανή και αποτελεσματικό,

Ø     παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της υλοποίησης και των αποτελεσμάτων της εφαρμοζόμενης πολιτικής μέσα από το Παρατηρητήριο Βιώσιμου Τουρισμού του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού που η σημερινή Περιφερειακή Αρχή αν και δεσμεύθηκε με την υπογραφή της να υλοποιήσει, εγκατέλειψε στη συνέχεια έχοντας …. άλλες προτεραιότητες.

Άλλωστε, ο απερχόμενος περιφερειάρχης, θεώρησε στο δεύτερο μισό της θητείας του περιττή την ύπαρξη όχι μόνο αντιπεριφερειάρχη Τουρισμού, αλλά και εντεταλμένου περιφερειακού συμβούλου για τον κρίσιμο αυτόν τομέα. Τέτοιο ενδιαφέρον, για τον μόνο οικονομικό κλάδο που έχει αντικειμενικά δυνατότητες για ουσιαστική ανάπτυξη και εξωστρέφεια.

Η στροφή του παραγωγικού δυναμικού των νησιών προς ποιοτικά προϊόντα και η σύνδεση του με την αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού τους κεφαλαίου αλλά και των νέων ανθρώπων που εκπαιδεύονται σε σύγχρονες τεχνολογίες για τη παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας αποτελεί μονόδρομο.

Η υλοποίηση των παραπάνω απαιτούν ανατροπές σε πρόσωπα, πρακτικές, πολιτικές. Απαιτούν ανατροπή με γνώση, όραμα και σχέδιο. Η στροφή για «Ποιοτικό, Πράσινο και Δημιουργικό Αιγαίο» αποτελεί προϋπόθεση για την αναγκαία ε ξ ω σ τ ρ έ φ ε ι α, τη μόνη οδό που μπορεί να φέρει α π α σ χ ό λ η σ η   και   α ν ά π τ υ ξ η.