Μελέτη στρατηγικής τουριστικής επικοινωνίας ΠΒΑ: προς την ηλεκτρονική εποχή με ασυντόνιστα βήματα

Από την αρχή της θητείας της Περιφερειακής Αρχής, με βάση το γεγονός ότι ο Καλλικράτης δίνει ως βασική αρμοδιότητα στις Περιφέρειες τον αναπτυξιακό σχεδιασμό, πιέζουμε να υπάρξουν οι απαραίτητες πρωτοβουλίες –ειδικά στους δύο παραγωγικούς πυλώνες της ΠΒΑ τον τουρισμό και την αγροδιατροφή. Θεωρούσαμε και θεωρούμε ακόμη ότι τα προβλήματα που υπάρχουν και στους δύο κλάδους δεν οφείλονται απλά σε θέματα προβολής, αλλά είναι ουσιαστικά προβλήματα που αφορούν όλη τη διαδικασία παραγωγής. Δεν εισακουστήκαμε μέχρι τώρα.

Ελπίζαμε ότι η ανάθεση μελέτης στρατηγικής τουριστικής επικοινωνίας θα μπορούσε να αναδείξει τα προβλήματα που ταλανίζουν τον τουρισμό της Περιφέρειας και να αποτελέσει την ευκαιρία για δρομολόγηση συνολικών λύσεων. Μάταια όμως. Ενώ δρομολογείται –και σωστά- το πέρασμα στην ηλεκτρονική προβολή, δεν φαίνεται να αντιμετωπίζονται μια σειρά από δομικά προβλήματα του τουρισμού του Β.Αιγαίου, απλά θα τα έχουμε πλέον σε «ηλεκτρονική μορφή». Η μελέτη που μας παρουσιάστηκε έχει όλες τις «γνωστές» αδυναμίες που συνδυάζουν τα λάθη από την πλευρά της αναθέτουσας αρχής και την ανεπάρκεια της μελετητικής ομάδας.

Πιο συγκεκριμένα:

-          Η Περιφερειακή Αρχή δεν φαίνεται να αναγνωρίζει ότι υπάρχει πρόβλημα στον τουρισμό. Αλλιώς μια μελέτη που παραδόθηκε στις 7/12/2016 θα έπρεπε να παρουσιαστεί στις 7/12 και όχι 4 μήνες αργότερα όταν πρακτικά δεν μπορεί να επηρεάσει τη τρέχουσα περίοδο ανατρέποντας και τον προτεινόμενο από τον μελετητή σχεδιασμό που ξεκινούσε τον Γενάρη του 2017. Επιπλέον το γεγονός ότι η μελέτη δεν είναι ολοκληρωμένη –όπως φάνηκε στη παρουσίαση και στις απαντήσεις που δόθηκαν στους παρευρισκόμενους αμφιβάλουμε αν η υλοποίηση της θα …προλάβει το 2018. Μάλλον στοχεύει …… στις εκλογές του 2019

-          Η Περιφερειακή Αρχή δεν φαίνεται να λαμβάνει υπόψη της την αναγκαιότητα συντονισμού ΟΛΩΝ των φορέων στο σχεδιασμό και τη προβολή του τουριστικού προϊόντος. Ούτε ότι οφείλει να ενεργοποιήσει τη διαδικασία συντονισμού και συνδιαμόρφωσης της στρατηγικής ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ εκπόνησης της μελέτης ώστε το τελικό σχέδιο να τους συντονίζει. Δηλαδή ότι θα έπρεπε από τον προηγούμενο Σεπτέμβριο να έχει ξεκινήσει η διαδικασία διαβουλεύσεων και όχι να ερχόμαστε σήμερα να συζητήσουμε τι. Απλά τη παραλαβή της μελέτης; Ελπίζαμε ότι μετά και την απάντηση από πλευράς Υπουργού Τουρισμού ότι δεν θα δεχθεί προτάσεις παρά μόνο όταν έχουν από κάτω τις υπογραφές ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ, να αλλάξει έστω και καθυστερημένα άποψη, έχοντας όμως χάσει πολύτιμο χρόνο. Από τις απαντήσεις της κας Καλογήρου στην απουσία τουλάχιστον των δημοτικών αρχών και στο πως προβλέπει να υπάρξει συντονισμός, καμία απάντηση δεν πήραμε.

-          Η Περιφερειακή Αρχή δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι «προορισμός» δεν είναι η Περιφέρεια -που άλλωστε είναι μη αναγνωρίσιμη οντότητα από τους τουρίστες- αλλά τα νησιά και θα έπρεπε να δώσει ανάλογες οδηγίες στους μελετητές με έμφαση ότι η ΠΒΑ θα είναι πρακτικά ο «αόρατος» υποστηρικτής των επιμέρους προορισμών. Αυτό αντιμετωπίζει και το πρόβλημα (μάλλον την πρόφαση αν δει κανείς τι συμβαίνει στη πράξη) ότι χρειάζεται οι δράσεις για να μπορούν να χρηματοδοτηθούν από την Περιφέρεια να έχουν περιφερειακό χαρακτήρα.

-          Η κα Καλογήρου δεν έχει αντιληφθεί ότι ο στρατηγικός σχεδιασμός του τουριστικού προϊόντος δεν γίνεται με σχέδιο προβολής, αλλά με σχέδιο «παραγωγής» του νέου προϊόντος που χρειάζεται άλλου είδους σχεδιασμό.

-          Από πέρσι που ανατέθηκε η μελέτη δεν φαίνεται να έχει υπάρξει ουσιαστική συνεργασία μεταξύ Περιφέρειας με μελετητών. Ετσι η Περιφερειακή Αρχή διαφημίζει τη προβολή της Περιφέρειας σε αγορές όπως αυτή της Ρωσίας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και του Αρζεμπαϊτζαν που όμως η μελέτη δεν θεωρεί αγορές στόχους.

-          Τέλος, η Περιφερειακή Αρχή δεν φαίνεται να έχει αντιληφθεί ότι το πρόβλημα στον τουρισμό δεν είναι έλλειμμα προβολής, αλλά δομικό και αφορά το ίδιο το τουριστικό προϊόν. Θέματα που έχουν επισημανθεί εδώ και χρόνια, υπογραμμίστηκαν και στη πρόσφατη ημερίδα που διοργάνωσε το Πανεπιστήμιο Αιγαίου με τον Δήμο Λέσβου, όπως η έλλειψη στόχευσης με ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων.

Σε ότι αφορά στη μελετητική ομάδα:

-          Δεν ασχολήθηκε καθόλου να κάνει ανάλυση της κατάστασης και να διαπιστώσει που είναι το πρόβλημα. Αυτό φαίνεται από το ότι διέθεσε μόλις 3 διαφάνειες για το σκοπό αυτό χωρίς να αναδεικνύει τόσο τα διαρθρωτικά προβλήματα όσο και αυτά της συγκυρίας.

-          Κατήργησε όλους τους βασικούς κανόνες του marketing που βασίζονται στην ανάδειξη των ειδικών χαρακτηριστικών του προϊόντος που «διαφημίζεται». Αντίθετα υπάρχει προσπάθεια «ισοπέδωσης» των διαφορών των προορισμών και της προβολής των αυτονόητων αφού ένα νησί έχει υποχρεωτικά παραλίες, και μάλιστα ιδιαίτερα γνωστών σε όλο τον κόσμο αφού εκεί βγήκαν οι χιλιάδες μεταναστών.  

-          Επιμένει να δομεί το όλο σχέδιο προβολής γύρω κάτι άγνωστο και τελικά εντελώς αδιάφορο αν όχι αρνητικό στον τουρίστα, το «Β. Αιγαίο», εγκλωβισμένος στη διοικητική λογική, αντί να προβάλει τους προορισμούς. Ακόμη και στη λογική του «αστερισμού», θα μπορούσε να εστιάσει στη «μοναδικότητα των αστεριών». Που όμως βρίσκεται το «σλόγκαν» κάθε νησιού; Πουθενά. Πλήρης η ισοπέδωση.

-          Δεν αναγνωρίζει την διαφορά του πόρου από το προϊόν. Εντάσσει λοιπόν στην επικοινωνία της «πόρους» που ο τουρίστας ούτε να τους δει δεν μπορεί (πχ. τους άυλος πόρους όπως Ομηρική εμπειρία, Αλκαίος, Πυθαγόρας), αλλά και άλλους που δεν αποτελούν αντικείμενο κάποιου «προϊόντος» που μπορεί να αγοραστεί από τον επισκέπτη, ενώ μιλά για «τουρισμό εμπειρίας». Φαντάζεστε πχ. μια αυτοκινητοβιομηχανία να προβάλει ένα μοντέλο που δεν υπάρχει;

-          Ενώ προτείνει ως κεντρικό σλόγκαν της Περιφέρειας «τον αστερισμό των 10 νησιών», ταυτόχρονα βάζει στα έντυπα τα «9 βότσαλα» και το «επίσημο» λογότυπο της Περιφέρειας. Πιστεύει κανείς ότι αυτό διευκολύνει την αναγνωρισιμότητα ή απλώς μπερδεύει;

-          Αναφέρεται πότε στα 3 «μεγάλα» νησιά και πότε στα 10 του «αστερισμού», ενώ ο τρόπος που προτείνει να σχεδιαστεί η προβολή (πχ. ιστοσελίδα) δεν αφορά μόνο το σήμερα, αλλά και το αύριο. Αλλωστε το «χτίσιμο» μιας εικόνας δεν μπορεί να αποδώσει σε λίγους μήνες αλλά σε βάθος χρόνου (χρόνων) όπως όφειλε να γνωρίζει ένα «έμπειρο γραφείο».  

-          Επιμένει στην αποτυχημένη προβολή της Περιφέρειας ως σύνολο όταν είναι επιβεβλημένη η προβολή του κάθε προορισμού χωριστά. Αυτό δεν σημαίνει ανυπαρξία συντονισμού, αλλά ακριβώς το αντίθετο από αυτό που προτείνει η μελέτη. Δηλαδή να υπάρχει η προβολή από τη Περιφέρεια και στην ίδια σελίδα να «συνδεθούν» και οι άλλες υπάρχουσες σελίδες, απλά για να «τρελάνουμε» τους υποψήφιους τουρίστες, σπρώχνοντας τους τελικά να επιλέξουν άλλους προορισμούς. Τη στιγμή που η προσπάθεια είναι να βάλουμε τα νησιά-προορισμούς στον τουριστικό χάρτη, θα επιμένουμε να μιλάμε για τον ανύπαρκτο προορισμό, το Β.Αιγαίο, και να προσπαθούμε να τον «ανεβάσουμε» στις μηχανές αναζήτησης, αντί να το κάνουμε για τα νησιά-προορισμούς. Αντίθετα συνολικά το Αιγαίο είναι γνωστός προορισμός και θα μπορούσε και το σλόγκαν να είναι «Exploring the Aegean Constellation».

-          Επιμένει στην αποκομμένη οπτικά προβολή του Β.Αιγαίου από την υπόλοιπη Ελλάδα και τα Τουρκικά παράλια που δεν αντιλαμβανόμαστε τι εξυπηρετεί. Ο προορισμός βρίσκεται στο «πουθενά»; Αυτή θα είναι και η βάση της προβολής στην «αόρατη» Τουρκία που στις σημερινές συνθήκες εμφανίζεται από τους ενδιαφερόμενους επιχειρηματίες ως η μόνη σανίδα σωτηρίας για το 2017; Ας αφήσουμε ότι η Σάμος συνδέεται καθημερινά με Κυκλάδες και Δωδεκάνησα και μόνο 3 φορές την εβδομάδα με Χίο και Λέσβο.

-          Δεν τεκμηριώνει για ποιους λόγους επέλεξε συγκεκριμένες αγορές στόχους στους οποίους δεν περιλαμβάνονται αγορές όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία που έχουν σημαντική παρουσία στη χώρα, με εταιρείες χαμηλού κόστους που έρχονται ακόμη και στα νησιά μας, με τουρίστες που ταξιδεύουν συχνά χωρίς οργανωμένα πακέτα (ώστε να καλύψουμε το πρόβλημα της μη ύπαρξης charter) και έχουν προφίλ «απαιτήσεων» που ταιριάζει στα χαρακτηριστικά το Β.Αιγαίου. Παράλληλα καμία αναφορά δεν γίνεται για τις αγορές της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας που μπορούν εύκολα να προσεγγίσουν τα νησιά μας μέσα από το δίαυλο της Καβάλας. Τέλος δεν γίνεται αντιληπτό γιατί η αγορά της Μ. Βρετανίας είναι β’ κατηγορίας όταν πχ. ένα από τα ειδικά προϊόντα της Περιφέρειας, το bird-watching, μπορεί να βρει εκεί μεγάλη αγορά.   

-          Επιμένει στο island hopping όταν οι συνδέσεις μεταξύ των νησιών είναι προβληματικές και ακριβές; Η ότι μπορεί χωρίς δυσκολία να έρθει στη Λήμνο με πτήση charter και να φύγει από τη Σάμο; Αντίθετα μάλιστα και σε σύγκριση με τα μικρά νησιά του Ν.Αιγαίου όπου ο επισκέπτης σε 3 μέρες έχει δει το νησί και θέλει να επισκεφτεί ένα ή δύο ακόμη, ένα συγκριτικό πλεονέκτημα των 5 μεγάλων νησιών του Β.Αιγαίου είναι ότι ο επισκέπτης μπορεί να παραμείνει μια εβδομάδα χωρίς να βαρεθεί Με αυτό φαίνεται ότι αγνοεί το τι σημαίνει «ειδικές μορφές τουρισμού». Όταν ένας επισκέπτης επιλέξει τη Λέσβο για birdwatching επειδή γνωρίζει ότι αυτός ο προορισμός είναι σημαντικός γι’αυτό το προϊόν, μετά θα πάει στη Χίο για ορχιδέες ή το αντίστροφο; 

-          Δεν αναφέρει πουθενά την ανάγκη διαφοροποίησης της προβολής στις επιμέρους αγορές, ξεκινώντας από τη βασική διάκριση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής αγοράς. Θα διαφοροποιηθούν σλόγκαν και εικόνες ή θα έχουν το ίδιο περιεχόμενο για όλους όπως μας έδειξαν.

-          Στην επικοινωνιακή της στρατηγική δεν εντάσσει την «αντιμετώπιση του προσφυγικού». Ένα υπαρκτό θέμα, ένα θέμα που έφερε ειδικά τη Λέσβο αλλά και τα άλλα νησιά του Β.Αιγαίου στη παγκόσμια επικαιρότητα, προσπαθούμε να το κρύψουμε από το χαλί.  Αντίθετα στη πρόσφατη ημερίδα, εκφράστηκε η άποψη ότι δεν μπορεί να αγνοηθεί ειδικά αφού υπάρχει ο φόβος να αναζωπυρωθεί ανά πάσα στιγμή

-          Η ενδιαφέρουσα πρόταση όπως είναι αυτή της «κάρτας ταξιδιωτικών προνομίων» είναι ελάχιστα αναπτυγμένη τόσο ως προς το περιεχόμενο και τον τρόπο λειτουργίας της. Θα περιλαμβάνει δημόσιο και ιδιωτικό τομέα; Ποιούς και με ποια κριτήρια; Δεν μπορεί να φαντάζεται κανείς ότι χωρίς συγκεκριμένη στρατηγική αυτό μπορεί να ετοιμαστεί, να λειτουργήσει και να αποδώσει άμεσα.

-          Προτείνει ο μελετητής να υπάρξει και μηχανή κρατήσεων. Προτείνει να γίνει ένας φορέας DMMO που θα αναλάβει να υποστηρίζει τη λειτουργία και τη παρακολούθηση του όλου έργου ή όχι; Η απλά μια σελίδα χωρίς διαχειριστή και όπου βγει; Και μετά του χρόνου ξαναρχίζουμε από την αρχή; 

-          Τέλος δεν υπάρχει κοστολόγιο για την υλοποίηση όσων αναφέρθηκαν, αλλά κυρίως για την υποστήριξη τους σε βάθος χρόνου. Είναι εύκολο να απαντά κανείς ότι μπορούν να προστεθούν όσες γλώσσες θέλουμε αλλά με ποιο κόστος; Από ποιους θα γίνει η συνεχής, καθημερινή υποστήριξη των δράσεων στο διαδίκτυο και με ποιο κόστος;

Η παράταξη μας ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ, συνεπής όπως μέχρι τώρα στη προσπάθεια συμβολής στη αναπτυξιακή προσπάθεια, καταθέτει ακόμη μια φορά τις προτάσεις της:

-          Αμεση δημιουργία Περιφερειακού Συμβουλίου Τουρισμού με τη συμμετοχή εκπροσώπων των νησιών και των τουριστικών επαγγελματιών τους.

-          Αμεση ενεργοποίηση της Αναπτυξιακής Εταιρείας της Περιφέρειας που πρόσφατα ανασυστάθηκε να συγκεντρώσει τις πάμπολλες μελέτες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα από διαφορετικούς φορείς και σε συνεργασία με την Διεύθυνση Τουρισμού της Περιφέρειας και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου που έχει εξειδικευμένους επιστήμονες να καθίσουν άμεσα να δουλέψουν για την εκπόνηση πρότασης που θα αντιμετωπίζει τόσο τα άμεσα όσο και τα δομικά προβλήματα του τουρισμού. Προφανώς σε συνεχή επικοινωνία με το Περιφερειακό Συμβούλιο Τουρισμού και την Περιφερειακή Αρχή.

-          Αμεση έναρξη διαδικασιών για την υλοποίηση ολοκληρωμένου τουριστικού σχεδιασμού και προβολής με τη δέσμευση όλων των φορέων της ΠΒΑ ότι τουλάχιστον ολόκληρο το «πακέτο» των 25 εκ € που πρόσφατα αποφάσισε να δώσει η Κυβέρνηση να «δεσμευτεί» για την αντιμετώπιση του κρισιμότερου προβλήματος που αντιμετωπίζουν σήμερα τα νησιά: του τουρισμού. Ταυτόχρονα υπάρχουν και οι πόροι προβολής από το ΠΕΠ της τάξεως του 1,2 εκ € που δεν επιτρέπεται στις σημερινές συνθήκες να σπαταληθούν όπως γινόταν μέχρι χτες. Χρειάζεται ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός που να γίνει τώρα.

Συμπερασματικά, ο επικοινωνιακός σχεδιασμός που μας παρουσιάστηκε, παρά το γεγονός ότι έχει το πλεονέκτημα να στηρίζεται στο διαδίκτυο σε σχέση με ότι έχουμε δει μέχρι σήμερα, δεν φαίνεται ούτε να αναγνωρίζει τα υπάρχοντα προβλήματα, ούτε να δρομολογεί τη θεραπεία τους. Και βέβαια δεν ασχολείται καθόλου με την τρέχουσα περίοδο ούτε απαντά στο ερώτημα του Υπουργείου Τουρισμού στο τι θέλει σήμερα η Περιφέρεια για την αντιμετώπιση της κρίσης.

Όπως αναφερθήκαμε ήδη, η Περιφέρεια από το 2015, όταν φάνηκε ότι η προσφυγική κρίση δημιουργεί πρόβλημα στον τουρισμό, δεν έκανε τίποτα στο να το αντιμετωπίσει. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι στο διάστημα αυτό των δύο χρόνων έγιναν μόλις δύο συναντήσεις φορέων Λέσβο και συνεχίστηκε η ίδια πολιτική προβολής και για το 2017 όπως και πριν τη κρίση. Και με τον σχεδιασμό που μας παρουσίασε φαίνεται να μην έχει αντιληφθεί ότι είναι δικός της ρόλος να το αντιμετωπίσει, με τους δικούς της οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους. 

Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ έχει υποβάλλει προτάσεις για τα θέματα τουρισμού πριν και μετά τη προσφυγική κρίση, και είναι πάντα παρούσα και διαθέσιμη ώστε να συμβάλει σε μια πραγματική αλλαγή σελίδας στον τουρισμό.     

Γιάννης Σπιλάνης

ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ