Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων: ένα άλλο σχέδιο ……χωρίς σχέδιο

Ένα άλλο σχέδιο της παρούσας Περιφερειακής Αρχής έρχεται για ψήφιση με την ίδια λογική όπως και τα προηγούμενα: αποτελεί προαπαιτούμενο για να μην σταματήσουν οι χρηματοδοτήσεις (στη συγκεκριμένη περίπτωση του ΕΣΠΑ) και όχι για να αντιμετωπίσουν ένα υπαρκτό πρόβλημα. Εχουν προηγηθεί τα σχέδια για τον πολιτισμό, για τον τουρισμό, για την αντιμετώπιση της φτώχειας, για τους Ρομά κλπ. Αποκορύφωμα ήταν το Στρατηγικό Σχέδιο της Περιφέρειας που συντάχθηκε απλώς γιατί ήταν προαπαιτούμενο. Και μετά τέλος. Και ας είναι ο υποχρεωτικός μπούσουλας για το ετήσιο τεχνικό πρόγραμμα, τις δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού και κυρίως για την καθημερινή λειτουργία της Περιφέρειας. Ψιλά γράμματα θα πείτε.

Ειδικά όταν επικαιροποιείται ένα σχέδιο δράσης, όπως είναι το ΠΕΣΔΑ, υπάρχουν ορισμένα υποχρεωτικά βήματα:

-          Πρώτα, εξετάζεται ο βαθμός υλοποίησης του προηγούμενου σχεδίου και διερευνώνται οι λόγοι που δεν επιτεύχθηκαν οι στόχοι. Όχι τόσο για να αποδοθούν πολιτικές ευθύνες σε όσους απέτυχαν να υλοποιήσουν όσα είχαν σχεδιάσει, αλλά για να αποκαλυφθούν τα «λάθη» του προηγούμενου σχεδιασμού και της πολιτικής που υπήρξε για την υλοποίηση του, έτσι ώστε να μην επαναληφθούν. Αν διαβάσει κανείς το κείμενο των μελετητών βλέπει αναφορές στα προβλήματα που υπήρξαν χωρίς να αναλύονται τα εμπόδια που δεν επέτρεψαν να υλοποιηθεί ούτε το 20% του προηγούμενου σχεδίου. Δεν φαίνεται όμως τα λάθη αυτά να έχουν ληφθεί υπόψη στον νέο σχεδιασμό. Αντίθετα βλέπει κανείς να επαναλαμβάνονται με την ίδια ή ακόμη μεγαλύτερη ένταση.

-          Δεύτερο, εξετάζεται το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο σε ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο το οποίο είναι υποχρεωτικό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το ευρωπαϊκό πλαίσιο έχει γίνει πολύ πιο αυστηρό σε ότι αφορά τη μείωση παραγωγής αποβλήτων και το ποσοστό που επιτρέπεται να πηγαίνει για ταφή, ενώ το εθνικό πλαίσιο βάζει κανόνες για το πώς θα υλοποιηθούν οι στόχοι αυτοί. Και ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί τη Κυκλική Οικονομία (με την οποία συμφωνεί και η κα Περιφερειάρχης όπως μας έγραψε στο ΔΤ από τη πρόσφατη συμμετοχή της σε σχετικό συνέδριο στη Κρήτη), εμείς εδώ παλεύουμε να κλείσουμε τους ΧΑΔΑ και να σταματήσουμε την ανεξέλεγκτη απόθεση σκουπιδιών.

-          Τρίτο, γίνεται μια σοβαρή εκτίμηση των παραγόμενων στερεών αποβλήτων και της εκτίμησης της μελλοντικής παραγωγής με αξιόπιστα σενάρια ώστε να διερευνηθούν οι εναλλακτικές τεχνικές λύσεις και να εκτιμηθούν ρεαλιστικοί στόχοι. Τι να υποθέσουμε όταν διαβάζουμε στη μελέτη το πώς έχουν εκτιμηθεί οι όγκοι των αποβλήτων και η σύσταση τους ή ότι τα πληθυσμιακά μεγέθη υπολογίζονται με βάση την απογραφή του 2001 (σ. 25 της μη τεχνικής έκθεσης). Βέβαια όταν διαβάζουμε στο σχέδιο ότι «Τα απόβλητα που θα οδηγούνται για ταφή θα πρέπει να είναι ποσοτικά τα λιγότερα δυνατά» παίρνουμε μια καλή γεύση πως αντιλαμβάνονται τη στοχοθεσία και τον σχεδιασμό συνολικά. Και βέβαια δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε το πώς η εισήγηση που ήρθε σήμερα για ψήφιση αναφέρει ως στόχο ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων  το 75%  όταν ούτε οι στόχοι του προηγούμενου προγράμματος δεν θα μπορέσουν να καλυφθούν ούτε μέχρι το 2020. 

-          Τέταρτο, εξετάζεται με ποιόν τρόπο θα υλοποιηθούν οι στόχοι, δηλαδή με ποιο ανθρώπινο δυναμικό, με ποιους πόρους και με ποιο θεσμικό πλαίσιο. Στην  εισηγητική έκθεση διαβάζουμε ότι δεν έχει αποφασιστεί αν θα υπάρξει Μονάδα Επεξεργασίας Αποβλήτων (μονάδες με μεγάλο κόστος κατασκευής και υψηλό λειτουργικό κόστος που θα επιβαρύνει τους πολίτες) ή όχι, επιλογή που επηρεάζει καθοριστικά όλο τον σχεδιασμό σε ότι αφορά τα έργα αλλά και το πώς καλούνται να ενεργοποιηθούν οι πολίτες στη προσπάθεια επίτευξης των στόχων.

-          Πέμπτο, για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις επιτυχίας ενός τέτοιου σχεδίου χρειάζεται να εμπλακούν στο σχεδιασμό του οι άμεσα ενδιαφερόμενοι όπως είναι οι δήμοι, οι διαφορετικές ομάδες επιχειρηματιών (έμποροι, ξενοδόχοι, εστιάτορες, αγρότες, κτηνοτρόφοι), οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι απλοί πολίτες, προτείνοντας δράσεις που θα συνέβαλαν προς τη κατεύθυνση επίτευξης των στόχων. Ο νόμος του Καλλικράτη προέβλεψε για το λόγο αυτό τη λειτουργία της Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης που όμως η Περιφερειακή Αρχή φρόντισε να απονομιμοποιήσει και να την αφήσει στην αδράνεια. Αλλά το σχέδιο δεν προβλέπει ούτε καν δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης έστω και αν αυτές μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ.  

Αναρωτιόμαστε για το πόσο και η Περιφερειακή Αρχή του Β.Αιγαίου αντιμετωπίζει με σοβαρότητα θέματα όπως αυτό της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων για τα οποία τα πρόστιμα που ήδη πληρώνουμε ως χώρα είναι μεγάλα και κινδυνεύουν να γίνουν ακόμη μεγαλύτερα, αλλά και παράλληλα αποτελούν τον πρώτο παράγοντα δυσαρέσκειας των τουριστών. Διαπιστώνεται για μια ακόμη φορά με πόση προχειρότητα η σημερινή περιφερειακή αρχή διαχειρίζεται ζωτικά θέματα ακολουθώντας τα βήματα των προηγούμενων που προτιμούσαν να χαϊδεύουν αυτιά μαζεύοντας ψήφους αντί να αντιμετωπίζουν προβλήματα. Το παράδειγμα των ελαιοτριβείων και της διαχείρισης των αποβλήτων τους μας επιβεβαιώνει απόλυτα και δίνει μια πρόγευση για το τι θα ακολουθήσει και στο θέμα των στερεών αποβλήτων. Αυτή είναι η φυσική συνέπεια των επιλογών της Περιφερειακής Αρχής που αντί να αντιμετωπίζει προβλήματα, απλά ….σπρώχνει τα σκουπίδια κάτω από το χαλί.  Η ανεξέλεγκτη  απόρριψη των αδρανών, αποτελεί ένα ακόμη πρόβλημα που …. θα λυθεί αφού δεν κατασκευάστηκαν μέχρι σήμερα οι σχεδιασμένοι ΧΥΤΑ που βρίσκονται …ακόμη στη διαδικασία αδειοδότησης, με αποτέλεσμα τα αδρανή να πέφτουν στους χείμαρρους, αυτοί να πλημυρίζουν και οι υπεύθυνοι «κατόπιν εορτής» να χύνουν «κροκοδείλια δάκρυα» πάνω από τις κατεστραμμένες περιουσίες.

Τέλος η Περιφερειακή Αρχή δεν φρόντισε να αναδείξει το πρόβλημα της νησιωτικότητας μέσα από τη δημιουργία ειδικού κεφαλαίου στο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων σε ότι αφορά τουλάχιστον τρια σημαντικά στοιχεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος:

-          τη διαφοροποίηση των στόχων που οφείλει να πετύχει μια νησιωτική περιφέρεια λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της, έστω και αν οι νησιωτικές κοινωνίες και οι επιχειρηματίες οφείλουν να δραστηριοποιηθούν στη κατεύθυνση επίτευξης του μέγιστου δυνατού αποτελέσματος για να προστατεύσουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των νησιών

-          τη διαφοροποίηση της οργάνωσης του ΦΟΣΔΑ για να λάβει υπόψη τη φυσική κατάτμηση του χώρου

-          το σχετικά υψηλότερο κόστος κατασκευής και λειτουργίας των υποδομών που καλούνται να λειτουργήσουν για σχετικά μικρούς πληθυσμούς που αυξομειώνονται μέσα στο χρόνο.

Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ μέσα από τη συμμετοχή του στην Επιτροπή Περιβάλλοντος έχει κατ’ επανάληψη θέσει το θέμα του ολοκληρωμένου περιβαλλοντικού σχεδιασμού, ουσιαστικού και όχι προσχηματικού,  με στόχο να δρομολογηθεί η αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται από την ανθρώπινη δραστηριότητα ενώ ταυτόχρονα να αξιοποιηθούν όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μέσα σε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης. Όμως ο κ.Αντιπεριφερειάρχης δεν έχει ανταποκριθεί μέχρι σήμερα ακολουθώντας τη γενική πρακτική της περιφερειακής αρχής να λειτουργεί χωρίς σχέδιο. Η καλύτερα να λειτουργεί χωρίς αναπτυξιακό σχέδιο προς όφελος των συμπολιτών μας, αλλά με μόνο σχέδιο την προετοιμασία του εδάφους για την επανεκλογή της. Η διατήρηση στην εξουσία αποτελούσε την παλαιά και πάγια πρακτική που έφερε τη χώρα στη σημερινή κατάσταση και εξακολουθεί να αποτελεί ακόμη και σήμερα τρόπο λειτουργίας. Μια λειτουργία που έχει «διαφθείρει» την κοινωνία στο σύνολο της (πολιτικούς, δημόσιους λειτουργούς, επιχειρηματίες, απλούς πολίτες) με αποτέλεσμα να έχει «εγκατασταθεί» βολικά στις πρακτικές της άμεσης προσωπικής εξυπηρέτησης παρά της εξυπηρέτησης του μακροχρόνιου δημόσιου συμφέροντος. Ολες οι παθογένειες από τη λειτουργία του συστήματος και της λειτουργίας της παρούσας περιφερειακής αρχής συναντώνται και στο παρόν σχέδιο.

Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ για το ΑΙΓΑΙΟ έχει, από την εποχή της προεκλογικής εκστρατείας, επεξεργαστεί προτάσεις ώστε τα νησιά μας να μετατρέψουν τις ιδιαιτερότητες τους σε πλεονεκτήματα δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο περιβάλλον (ioannispilanis.blogspot.com). Επειδή το Περιφερειακό Συμβούλιο αποτελεί εντελώς ακατάλληλο περιβάλλον για την προώθηση προτάσεων που να ξεφεύγουν της διεκπεραιωτικής λογικής της Περιφερειακής Αρχής, θα επιχειρήσει να τις δημοσιοποιήσει στο άμεσο μέλλον.    

Γ.Σπιλάνης

ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ