Αναγκαία η προσέγγιση των θεμάτων υγείας από τη πλευρά των χρηστών ως υπηρεσία δημοσίου συμφέροντος

Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ αποδέχτηκε τη πρόταση της ΛΑΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ για να συζητηθεί το θέμα της υγείας στο Περιφερειακό Συμβούλιο γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών Υγείας είναι ένα θέμα που απασχολεί διαχρονικά τους πολίτες της χώρας μας και ιδιαίτερα των νησιών. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο σε απομακρυσμένες-απομονωμένες περιοχές και βέβαια στα μικρά νησιά. Τα θέματα της υγείας μαζί με εκείνα της προσπελασιμότητας και της παιδείας αποτελούν σημαντικά θέματα παροχής των υπηρεσιών δημοσίου συμφέροντος που επηρεάζουν ιδιαίτερα την ελκυστικότητα των νησιών σε ότι αφορά τη συγκράτηση ή τη προσέλκυση ανθρώπων και δραστηριοτήτων σε ένα νησί. Όμως αντί να εξετάζεται η παροχή των υπηρεσιών αυτών από τη πλευρά των χρηστών, μονίμως η συζήτηση γίνεται με αυτούς που προσφέρουν την υπηρεσία (εργαζόμενοι και επιχειρήσεις), ενώ ο τρίτος συμβαλλόμενος (το κράτος), που απουσιάζει, αποτελεί, όχι άδικα, τον εύκολο στόχο.

Είχαμε την επιφύλαξη για το πώς θα γίνει η συζήτηση για ένα θέμα εθνικής πολιτικής, δηλαδή για ένα θέμα στο οποίο η αυτοδιοίκηση έχει πολύ περιορισμένες αρμοδιότητες που εστιάζονται στα θέματα δημόσιας υγείας. Όπως γνωρίζουμε όλοι οι αρμοδιότητες μας περιορίζονται στα θέματα που συνδέονται κύρια με τη λειτουργία των επιχειρήσεων υγειονομικού ενδιαφέροντος, την λειτουργία των επιχειρήσεων σε ότι αφορά τα απόβλητα που παράγουν και το πώς τα διαχειρίζονται, τη λειτουργία των εγκαταστάσεων διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων, τα θέματα διαχείρισης πόσιμου νερού κλπ. και να δούμε πως μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι. Αλλά πολύ φοβάμαι ότι δεν θα ακούσουμε τίποτα για το θέμα αυτό, γιατί τότε πρέπει να θιγούν τα κακώς κείμενα δεκαετιών και το πελατειακό κράτος που βασίστηκε σ’αυτά, ενώ επιβαρύνει την υγεία των πολιτών.

Γνωρίζαμε ότι ο κίνδυνος να εξελιχθεί η συζήτηση αποκλειστικά σε μια κριτική προς την όποια Κυβέρνηση αναφορικά με τις περικοπές που έχουν γίνει τα τελευταία 6 χρόνια σε όλα τα επίπεδα (προσωπικό και πόρους) και έχει δημιουργήσει προβλήματα στους πολίτες και ιδιαίτερα σε εκείνους που έχουν θιγεί περισσότερο από τη κρίση, τους άνεργους, τους ανασφάλιστους, τους χαμηλόμισθους και τους χαμηλοσυνταξιούχους και να μην υπάρξει αναφορά στα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα.

Γνωρίζαμε ακόμη, ειδικά από ανάλογες προηγούμενες συζητήσεις, ότι δύσκολα θα φτάναμε σε μια σειρά προτάσεων, ειδικά προτάσεων που σχετίζονται με την ιδιαιτερότητα των νησιών και θα πρέπει να ενσωματωθούν σε μια αναμόρφωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Πεποίθηση μας είναι ότι οι συζητήσεις που αναφέρονται σε εθνικές πολιτικές, δηλαδή σε αυτές που χαράζει και υλοποιεί η κεντρική κυβέρνηση όπως είναι η αγροτική, η εκπαιδευτική, η πολιτική μεταφορών και η πολιτική υγείας, η αυτοδιοίκηση πρέπει να αξιολογεί το τι συμβαίνει, να εστιάζει στα προβλήματα και να προτείνει λύσεις ώστε να συμβάλει στην αντιμετώπιση τους. Και υπάρχουν τα θεσμικά όργανα όπως η ΕΝΠΕ και η ΚΕΔΕ που οφείλουν να επεξεργάζονται τις προτάσεις αυτές και να τις προωθούν προς τη Κυβέρνηση. Σε αντίθετη περίπτωση ο κίνδυνος είναι μεγάλος να περιοριστεί η συζήτηση στην εκτόνωση για λάθη και παραλήψεις για την όποια κυβερνητική πολιτική με στόχο μόνο την «κομματική» κατανάλωση και όχι για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των πολιτών.

Ως ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ, είμαστε πεπεισμένοι ότι ο τομέας της Υγείας είναι από εκείνους που χρειάζεται ιδιαίτερος σχεδιασμός για τον νησιωτικό χώρο, με την εφαρμογή της ρήτρας νησιωτικότητας. Όμως για να είμαστε αποτελεσματικοί η συζήτηση πρέπει να έχει αρχή, μέση και τέλος ξεκινώντας από διαπιστώσεις και καταλήγοντας σε συγκεκριμένες προτάσεις.

Όμως και πριν 20 χρόνια να γινόταν η ίδια συζήτηση, σε μια εποχή που το δημόσιο σύστημα υγείας χαρακτηρίζονταν από υψηλές δαπάνες σε όλο το κύκλωμα, θα ακούγαμε πολλά παράπονα για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, γεγονός που είχε «σπρώξει» πολλούς συμπολίτες μας στον ιδιωτικό τομέα. Τα θέματα στη δημόσια υγεία είναι πολλά και χρονίζοντα γνωστά σε όλους που δεν χρειάζεται να τα επαναλάβουμε. Τι ιδιαίτερο όμως συμβαίνει στα νησιά που απαιτεί ιδιαίτερη μέριμνα και ειδικότερα ιδιαίτερη πολιτική; Πως μέσα στη περίοδο της κρίσης μπορούμε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα; Αυτά είναι τα ερωτήματα στα οποία καλούμαστε να απαντήσουμε.

Για το θέμα της υγείας, όπως και για κάθε άλλη πολιτική, θα πρέπει κανείς να ξεκινήσει την ανάλυση από την αξιολόγηση του υπάρχοντος συστήματος ώστε η κριτική να είναι εστιασμένη στα πραγματικά προβλήματα και να έχει ελπίδα να εισακουστεί.

Ποια είναι τα «συμπτώματα» του συστήματος υγείας και τι είναι ιδιαίτερο σε μια πολυνησιωτική περιφέρεια. Πρώτα θα πρέπει να δούμε την οργάνωση του συστήματος παροχής υγείας και να προσπαθήσουμε να δούμε προβλήματα και να προτείνουμε λύσεις.

Η οργάνωση σε όλα τα συστήματα περιλαμβάνει:

-          Προληπτική ιατρική και δημόσια υγεία

-          Υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας: ΠΕΔΥ για τις αστικές περιοχές, Κέντρα υγείας για τις ημιαστικές και αγροτικά ή πολυδύναμα ιατρεία για τις λοιπές.

-          Υπηρεσίες δευτεροβάθμιας υγείας σε γενικά νοσοκομεία

-          Υπηρεσίες τριτοβάθμιας υγείας σε ειδικευμένα νοσοκομεία

-          Επείγοντα περιστατικά: ΕΚΑΒ

-          Ψυχική υγεία

Τα προβλήματα που συνήθως επισημαίνονται είναι:

-          Υψηλό επίπεδο ιδιωτικής δαπάνης στην υγεία που οφείλεται όπως αναφέραμε προηγούμενα στο χαμηλό επίπεδο υπηρεσιών εξ αιτίας της κακής οργάνωσης και της συμπεριφοράς των δημόσιων λειτουργών στον τομέα της υγείας (διοικητικών, νοσηλευτικού προσωπικού) αλλά και στα ασφαλιστικά ταμεία που επιδεινώνουν το υψηλά γραφειοκρατικό σύστημα

-          Υψηλό επίπεδο δημόσιας δαπάνης που όμως δεν «μεταφράζεται» σε αντίστοιχες παροχές για λόγους που αναφέραμε προηγούμενα. Αντίθετα αυτή η υψηλή δαπάνη ήταν ένας από τους βασικούς παράγοντες της δημιουργίας του δημοσιονομικού προβλήματος της χώρας.

-          Χαμηλό επίπεδο προληπτικής ιατρικής (πχ. παχυσαρκία) και ανυπαρξία πολιτικής δημόσιας υγείας με αποτέλεσμα να μην προλαμβάνονται πολλές καταστάσεις που οδηγούν τόσο σε πρωτοβάθμιες όσο και σε δευτεροβάθμιες υπηρεσίες

-          Χαμηλή οργάνωση της παροχής πρωτοβάθμιας υγείας. Το ΕΣΥ που θεσμοθετήθηκε πριν 35 χρόνια ουδέποτε ολοκληρώθηκε με αποτέλεσμα τα διάφορα ταμεία να λειτουργούν για χρόνια ανεξάρτητα παρέχοντας περιορισμένης ποιότητας υπηρεσίες. Η ενοποίηση των υπηρεσιών σε ένα φορέα όπως είναι το ΠΕΣΥ και η οργάνωση των επισκέψεων με τα ραντεβού βελτίωσε το πρόβλημα αυτό.

-          Ψυχική υγεία : ελάχιστα σε ότι αφορά στη πρόληψη

Τι συμβαίνει στα νησιά και ειδικά στη ΠΒΑ:

-          Πρακτικά ανύπαρκτη προληπτική ιατρική και δημόσια υγεία

-          Πρωτοβάθμια υγεία με πολλά προβλήματα στις αγροτικές περιοχές και ιδιαίτερα στα μικρά νησιά εξ αιτίας όχι μόνο της χρόνιας υποστελέχωσης (ποσοτικής και ποιοτικής) των αγροτικών ιατρείων αλλά και του περιορισμένου (ανύπαρκτου πολλές φορές) εξοπλισμού για βασικές αναλύσεις που αναγκάζουν τους κατοίκους να υποβάλλονται σε μετακίνηση (εκτός νησιού για τα μικρά νησιά) ) -αφού η τηλειατρική παραμένει άγνωστη λέξη μετά από τόσα χρόνια «δοκιμών»- με αποτέλεσμα να αυξάνεται το κόστος ή να αναγκάζουν πολλούς να αποφεύγουν να παρακολουθούν συστηματικά την υγεία τους με τις ανάλογες συνέπειες. Ανάλογα προβλήματα υπάρχουν και στα Κέντρα Υγείας.

-          Δευτεροβάθμια υγεία: υπάρχουν 5 νοσοκομεία στα μεγάλα νησιά με πολλά προβλήματα στη λειτουργία τους, ενώ το πρόβλημα της «χαμηλής πληρότητας» των μικρότερων από αυτά έχει δημιουργήσει πολλά ερωτηματικά για τη σκοπιμότητα λειτουργίας τους ή την ανάγκη για διαφορετική οργάνωση.

-          Τριτοβάθμια υγεία: πρακτικά αντιμετωπίζεται με μετακίνηση στα μεγάλα αστικά κέντρα.

-          ΕΚΑΒ: (α) Πολλά προβλήματα στις διακομιδές μεταξύ νησιών και υψηλό κόστος λόγω κακής οργάνωσης (β) επιδείνωση των προβλημάτων στα μεγάλα νησιά λόγω υποστελέχωσης και απαξίωσης εξοπλισμού.

-          Ψυχική υγεία: καμία πρόληψη, δομές που καταρρέουν.

Ποιες προτάσεις:

·       Η εύκολη απάντηση είναι περισσότερα χρήματα και προσωπικό. Αυτό όμως δεν λύνει τα προβλήματα, αν πρόκειται να μας επιστρέψει στη προηγούμενη κατάσταση όπου παρά την επάρκεια πόρων, το αποτέλεσμα δεν ήταν ιδιαίτερα καλό όπως έχει πολλές φορές επισημανθεί από χρήστες και μη. Αυτό που χρειάζεται είναι πλήρης αναδιοργάνωση του συστήματος με πλήρη διαχωρισμό μεταξύ ασφαλιστικών ταμείων και παροχή υγείας που δεν μπορεί παρά να είναι απολύτως ενιαία έστω και αν διατηρηθούν διαφορετικά επίπεδα οικονομικής κάλυψης των παρεχόμενων υπηρεσιών ανάλογα με τις διαφορετικές εισφορές (βασικές και ειδικές).

·       Σε ότι αφορά στη πρωτοβάθμια υγεία: δυνατότητα παροχής υπηρεσιών χωρίς μετακίνηση σε μεγάλη απόσταση (στα μεγάλα νησιά) ή εκτός νησιού (στα μικρά νησιά χωρίς ΚΥ). Η ύπαρξη εργαστηρίων για βασικές εξετάσεις και γιατρών γενικής ιατρικής σε συνδυασμό με ανάπτυξη τηλεϊατρικής πρέπει να αποτελέσουν άμεσους στόχους.

·       Σε ότι αφορά στη δευτεροβάθμια υγεία θα πρέπει να υπάρχουν στα νοσοκομεία εκείνες οι κλινικές που θα καλύπτουν μια σειρά από τομείς αποτελεσματικά και με ευελιξία που θα εξασφαλίζει σε όλους πλήρη απασχόληση (και επιστημονική ετοιμότητα που εξαρτάται πχ. Από τα πόσα χειρουργεία κάνει ένας γιατρός το χρόνο) και στο σύστημα ικανοποιητική αποτελεσματικότητα.

·       Σε ότι αφορά στην τριτοβάθμια υγεία θα πρέπει να λυθούν θέματα ιατρικής δεοντολογίας πότε μια μετακίνηση είναι απαραίτητη και πως καλύπτεται η δαπάνη της. Είναι προφανές ότι τα περιστατικά υψηλής σοβαρότητας δεν μπορεί παρά να υλοποιούνται και να καλύπτονται 100% από το σύστημα. Παράλληλα όπως αναδείχτηκε και πρόσφατα υπάρχουν γιατροί υψηλού επιπέδου στα Νομαρχιακά νοσοκομεία που μπορούν να καλύψουν όχι μόνο τρέχουσες υποθέσεις αλλά και επεμβάσεις υψηλού επιπέδου.

·       Τελευταίο, είναι η παροχή ειδικών κινήτρων προς τους γιατρούς και λοιπούς υγειονομικούς για να έρθουν να στελεχώσουν τις υπηρεσίες υγείας στα νησιά, ακόμη και τα μεγάλα. Πρόβλημα όπως φαίνεται ιδιαίτερα σημαντικό από τους επανειλημμένους άγονους διαγωνισμούς για νέες προσλήψεις και την αποχώρηση πολλών από θέσεις που κατείχαν, όπως επισημαίνουν και οι ίδιοι οι υγειονομικοί. Κίνητρα που πρέπει να καλύπτουν όχι μόνο το πρόσθετο οικονομικό κόστος διαβίωσης αλλά και θέματα κατάρτισης, εξέλιξης, αλλά και ειδικές θεσμικές ρυθμίσεις στη λειτουργία των υγειονομικών μονάδων διαφορετικών επιπέδων.

Ζητούμε ως ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ η συζήτηση σε ένα τέτοιο θέμα να μην είναι προσχηματική, αλλά ουσιαστική και να αναζητηθούν λύσεις που θα πρέπει μετά από ανάλογες συζητήσεις σε επίπεδο νησιωτικών Περιφερειών και της ΕΝΠΕ γενικότερα να φτάσουν μέχρι τη Κυβέρνηση και τη Γραμματεία Νησιωτικής Πολιτικής που είναι υπεύθυνη για να προωθήσει τη σχετική πολιτική. Επομένως είναι απαραίτητο να συνταχθεί μια τεκμηριωμένη έκθεση με δεδομένα που να περιγράφει τα προβλήματα και εντελώς στοχευμένες προτάσεις.

Γιάννης Σπιλάνης

ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ