ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2007-13

Και ενώ οι προσπάθειες μείωσης των απωλειών πόρων από το Γ’ΚΠΣ έχουν ενταθεί όσο πλησιάζουμε προς το τέλος της περιόδου (Δεκέμβριος 2006) που προβλέπεται για την οριστικοποίηση των έργων που θα υλοποιηθούν μέχρι το 2008, οι συζητήσεις για τον σχεδιασμό του Δ’ΚΠΣ έχουν φτάσει σε καθοριστικό σημείο: αυτό της αρχικής κατανομής των πόρων και της σύνταξης των κλαδικών και περιφερειακών επιχειρησιακών προγραμμάτων.

Πριν προχωρήσουμε σε σχόλια σε ότι αφορά την Δ’ προγραμματική περίοδο, είναι καλό να δούμε πως εξελίσσεται το τρέχον πρόγραμμα. Όπως φάνηκε στην πρόσφατη Επιτροπή Παρακολούθησης του ΠΕΠ Β.Αιγαίου και τα δημοσιεύματα του τύπου για τις εξελίξεις του συνόλου του προγράμματος σε επίπεδο χώρας:

-          υπάρχει σημαντική καθυστέρηση τόσο στην απορρόφηση πόρων όσο και στην «συμβασιοποίηση» των έργων με ορατό τον κίνδυνο απώλειας σημαντικών πόρων,

-          υπάρχει συνεχής διαδικασία αναθεώρησης των προγραμμάτων στη προσπάθεια να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες πόρων με διαδικασίες που δεν έχουν καμία σχέση με τις αρχές δημοκρατικού προγραμματισμού, αλλά και του αρχικού σχεδιασμού. Ετσι για παράδειγμα το Υπουργείο Ανάπτυξης πρόκειται να χρηματοδοτήσει οποιαδήποτε επιχειρηματική δραστηριότητα (πχ. περίπτερα) προκειμένου να περιορίσει το πολιτικό κόστος που θα υπάρξει αν η απώλεια αυτή είναι μεγάλη,

-          υπάρχει προβληματισμός για την κατανομή των πόρων μεταξύ των Νομών της Περιφέρειας, αλλά και για το ποιος τελικά αποφασίζει ποια έργα θα χρηματοδοτηθούν (πχ. δράση Υπουργείου Αιγαίου για μικρά νησιά και απομακρυσμένες νησιωτικές περιοχές)

-          μέτρα και δράσεις που είχαν θεωρηθεί σημαντικές για την ανάπτυξη της περιφέρειας κατά την κατάρτιση του προγράμματος (πχ. υποδομές μεταφορών, καινοτόμες δράσεις) και για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων (πχ. ολοκληρωμένες αστικές και αγροτικές δράσεις), είδαν κατά την εκτέλεση είτε τον προϋπολογισμό τους να μειώνεται σημαντικά, είτε να αλλοιώνεται το περιεχόμενο τους.

-          ουδείς ασχολείται με το κατά πόσο οι δράσεις που υλοποιούνται είναι οι καταλληλότερες στη προσπάθεια βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας για παράδειγμα του Β.Αιγαίου και της ελκυστικότητας των Περιφερειών της χώρας για την εγκατάσταση ανθρώπων και δραστηριοτήτων.

Κατά συνέπεια με βάση το γεγονός ότι όλοι ενδιαφέρονται για την απορροφητικότητα των πόρων και ελάχιστα για την αποτελεσματικότητα τους, το ενδιαφέρον για το 4^ο ΚΠΣ «περιορίζεται» κύρια στο ποσό που θα διατεθεί στη Περιφέρεια και όχι στο τι ακριβώς θα περιλαμβάνει και πως θα αποφασιστεί. Διαβάζοντας την τελευταία σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών μπορεί  κάποιος να επισημάνει τα εξής:

-          ότι δεν περιλαμβάνονται σ’αυτό οι δράσεις του αγροτικού τομέα που πλέον εντάσσονται σε ξεχωριστό ενιαίο εθνικό πρόγραμμα όπου ο ήδη περιορισμένος ρόλος των περιφερειών παραμένει ακόμη αδιευκρίνιστος

-          ότι οι πόροι του Κοινονικού Ταμείου που εντάσσονται στον εθνικό σχεδιασμό και δεν κατανέμονται εξ αρχής στις περιφέρειες. Προφανώς, όπως και στη περίπτωση του αγροτικού τομέα, οι δράσεις και τα έργα θα γίνουν σε κάποιες περιφέρειες, αλλά με κεντρικό σχεδιασμό

-          ότι εντάσσονται στον ενιαίο εθνικό σχεδιασμό οι δράσεις του Ταμείου Συνοχής, του Interreg και γενικά όλες οι κοινοτικές  πρωτοβουλίες.

-          ότι ο αριθμός των προγραμμάτων περιορίζεται δραστικά σε 6 τομεακά και 5 περιφερειακά με στόχο την μεγαλύτερη ευελιξία στη μεταφορά πόρων από δράσεις που καθυστερούν σε εκείνες που απορροφούν

-          ότι οι προτεινόμενοι θεματικοί άξονες προτεραιότητας «υποδεικνύεται» από το ΥΠΟΙΟ να είναι 4 κοινοί σε όλη τη χώρα

-          ότι επιβάλλεται διαδικασία συντονισμού μεταξύ όλων των υπουργείων στην κατάρτιση των ΠΕΠ και όλων Περιφερειών στην κατάρτιση των τομεακών προγραμμάτων

-          ότι δεν προβλέπεται στην εγκύκλιο έγκριση των τελικών κειμένων ΠΕΠ από το Περιφερειακό Συμβούλιο, αλλά από τους ΓΓ των Περιφερειών που συμμετέχουν στο «διευρυμένο» ΠΕΠ (Β & Ν Αιγαίο, Κρήτη)

-          ότι η όλη διαδικασία σύνταξης των κειμένων θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι 31 Ιουλίου, ενώ η κατάθεση του προγράμματος στην ΕΕ θα γίνει 30 Οκτωβρίου,

-          ότι θα συσταθούν Αναπτυξιακές Οργανισμοί Περιφερειών για τον σχεδιασμό, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αποτίμηση του και Ενδιάμεσοι Φορείς Διαχείρισης που θα επιτελούν μέρος ή όλα τα καθήκοντα των λειτουργουσών μέχρι τώρα Διαχειριστικών Αρχών,

-          ότι το ΥΠΟΙΟ είναι γενικός συντονιστής της όλης διαδικασίας και ο φορέας που δίνει την τελική έγκριση.

Προσπαθώντας κανείς να διαβάσει την εγκύκλιο αυτή δεν θα πρέπει να μείνει στα χρήματα που θα διατεθούν τελικά σε κάθε περιφέρεια, αλλά το πώς θα γίνει αυτό. Είναι σαφές ότι με το πρόσχημα της αύξησης της απορροφητικότητας και δευτερευόντως της αποτελεσματικότητας, η όλη διαδικασία συγκεντρώνεται στο ΥΠΟΙΟ, βάζοντας με τον τρόπο αυτό την «ταφόπλακα» στον αποκεντρωμένο δημοκρατικό σχεδιασμό.

Υπογραμμίζουμε τη λέξη «πρόσχημα» γιατί αν και οι ευθύνες της αποτυχίας των προηγουμένων και του τρέχοντος σχεδιασμού βρίσκονται στα χέρια κυρίως του ΥΠΟΙΟ (πρώην ΥΠΕΘΟ), των άλλων υπουργείων, των εκάστοτε κυβερνήσεων και των συμβούλων τους, τελικά με τις επιλογές που έγιναν, οι ευθύνες χρόνια τώρα επιρρίπτονται εμμέσως πλην σαφώς στα όργανα δημοκρατικού προγραμματισμού και στους τελικούς δικαιούχους. Θέλουν να μας πουν ότι δεν ευθύνεται το Υπουργείο Γεωργίας ή το Υπουργείο Ανάπτυξης ή ακόμη το ΥΠΟΙΟ που δεν προχωρούν τα προγράμματα που διαχειρίζονται ή οι αντίστοιχες περιφερειακές δράσεις, που συντάχθηκαν με τις δικές τους εγκυκλίους και υλοποιούνται με βάση τις δικές τους αποφάσεις, αλλά οι νομαρχίες, οι δήμοι και οι διάφοροι άλλοι εμπλεκόμενοι αποκεντρωμένοι φορείς. Δηλαδή δεν φταίει το Υπουργείο Ανάπτυξης και ειδικά η Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας για το γεγονός ότι οι δράσεις καινοτομίας δεν ήταν ρεαλιστικές αφού δεν λάμβαναν υπόψη τη περιφερειακή πραγματικότητα, ενώ δεν γνωρίζουν ότι με εγκυκλίους και ενημερωτικές ημερίδες δεν κινητοποιείται κανένας. Ενώ πιστεύει κανείς ότι οι νέοι μηχανισμοί που θα δημιουργηθούν (το πότε είναι άγνωστο) θα είναι πιο αποτελεσματικοί από τους υφιστάμενους και γιατί;

Υπογραμμίζουμε ακόμη τη λέξη «ταφόπλακα» για να επισημάνουμε ότι ο μέχρι τώρα αποκεντρωμένος δημοκρατικός σχεδιασμός που λειτουργούσε με πολλές ελλείψεις και αδυναμίες– πάντα με κύρια ευθύνη της κεντρικής εξουσίας- ουσιαστικά ακυρώνεται. Αυτή η εξέλιξη είναι ένα σημαντικό βήμα προς τα πίσω, όχι μόνο γιατί πραγματικά διακόπτεται η διαδικασία αποκέντρωσης πόρων και αρμοδιοτήτων σε ότι αφορά τον αναπτυξιακό σχεδιασμό που ξεκίνησε δειλά και πολλά προβλήματα από τη δεκαετία του ’80, αλλά κυρίως γιατί ως χώρα δεν καταφέραμε να επιτύχουμε κάτι που στις άλλες χώρες της ΕΕ είναι αυτονόητο: η ανάθεση του περιφερειακού σχεδιασμού στους τοπικούς φορείς αυξάνει την αποτελεσματικότητα του γιατί αυτοί ξέρουν καλύτερα τα τοπικά προβλήματα από οποιονδήποτε λειτουργό της κεντρικής διοίκησης. Αυτή η διαπίστωση ενίσχυσε την διαδικασία αποκέντρωσης στην Δ.Ευρώπη και όχι κάποια ιδεοληψία. Όμως στην Ελλάδα η κεντρική διοίκηση (αλλά και η κεντρική εξουσία) έβλεπε πάντα την αποκέντρωση με «μισό μάτι» και έκανε ότι μπορούσε για να την ακυρώσει.

Σε ότι αφορά τους πόρους που τελικά θα διατεθούν στη Περιφέρεια Β.Αιγαίου, είναι πιθανόν να είναι λιγότεροι από εκείνους του Γ’ΚΠΣ συγκρίνοντας ότι σήμερα μπορεί να συγκριθεί: τους πόρους του Περιφερειακού Ταμείου για την περίοδο 2000-6 (282,27 εκ € κοινοτική συνδρομή) με εκείνους που κατανεμήθηκαν αρχικά για τη περίοδο 2007-13 (263 εκ €) και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο πληθωρισμός της περιόδου. Το αν η Περιφέρεια τελικά θα πάρει πόρους και από τα τομεακά προγράμματα δεν είναι σήμερα γνωστό. Αλλωστε ας μην ξεχνάμε ότι οι συνολικοί πόροι που πήρε τώρα η χώρα είναι λιγότεροι από εκείνους της προηγούμενης περιόδου.

Και ένα ερώτημα προς όλους τους εμπλεκόμενους στον σχεδιασμό. Ποια είναι η θέση του Πανεπιστημίου σε όλα αυτά; Ποια είναι η θέση του θεσμού αυτού που με βάση δηλώσεις πολλών τοπικών και μη παραγόντων αποτελεί τη μεγαλύτερη επένδυση που έγινε στο Αιγαίο τα τελευταία 50 χρόνια;

-          Παραμένει ως φορέας εκτός του σχεδιασμού της πολιτικής δεδομένου ότι δεν είναι μέλος του Περιφερειακού Συμβουλίου, ενώ στην Επιτροπή Παρακολούθησης με 27 μελή με ψήφο, συμμετέχει χωρίς ψήφο. Οσο και αν όλα αυτά είναι τυπικά, αντανακλούν προθέσεις.

-          Δεν εκλήθη να βοηθήσει στην υλοποίηση του Γ’ΚΠΣ ακόμη και σε δράσεις που είναι ο μόνος φορέας  ικανός να φέρει σε πέρας όπως αυτή τη καινοτομίας

-          Δεν εκλήθη να συμμετάσχει στο σχεδιασμό και στη σύνταξη του 4^ου ΚΠΣ αξιοποιώντας την υπάρχουσα τεχνογνωσία

-          Χρηματοδοτήθηκε από το Γ’ΚΠΣ με περίπου 10 εκ. €. Να ελπίζουμε ότι θα έχει καλύτερη τύχη στο Δ’ με δεδομένο ότι εκκρεμούν οι αποφάσεις για την λειτουργία της σχολής στη Λήμνο;

ΕΜΠΡΟΣ, Ιούνιος 2006