Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού Ανοιχτή επιστολή στους επισκέπτες των νησιών: Τι θα θέλατε να δείτε επισκεπτόμενοι ένα ελληνικό νησί;

 

 Όταν σχεδιάζουμε τις διακοπές μας, το κίνητρο μας για το ταξίδι συνδέεται με το τι θα θέλαμε να κάνουμε. Φτιάχνουμε μια εικόνα και ψάχνουμε να βρούμε τον προορισμό που ταιριάζει στην εικόνα αυτή. Άλλες φορές έχουμε κάποιο απωθημένο. Η επίσκεψη στην Ελλάδα και ειδικά σε κάποια από τα νησιά της είναι συχνά ένας προαποφασισμένος προορισμός.

Όμως ποια είναι τα στοιχεία της εικόνας που έχουμε δημιουργήσει για τον προορισμό και τι θέλουμε να βιώσουμε; Μας αγγίζει το σλογκαν «ζήσε όπως οι ντόπιοι» ή μας προσελκύουν οι διαφημίσεις των πολυτελών ξενοδοχείων και κατοικιών με τις πισίνες που ενώνονται με τη θάλασσα; Θέλουμε να εξερευνήσουμε τη ταυτότητα του νησιού μέσα από τα τοπία του, τα μνημεία του, τους παραδοσιακούς του οικισμούς, τους μύθους και την ιστορία του, τις γεύσεις του, ή θέλουμε να ζήσουμε όπως στο σπίτι μας ή μήπως κοσμοπολίτικα;

Όποιοι τα έχετε ήδη επισκεφθεί είτε γιατί κατάγεστε από κάποιο από αυτά, είτε γιατί τα επισκεφθήκατε γοητευμένοι από τις διηγήσεις δημοσιογράφων, τα έργα συγγραφέων και καλλιτεχνών, τον κινηματογράφο, έχετε καλύτερη εικόνα για το τι να περιμένετε. Βέβαια εξαρτάται από πόσα χρόνια έχουν περάσει από το τελευταίο σας ταξίδι γιατί τα περισσότερα από τα νησιά έχουν αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια.

Θα πείτε και τι μένει αναλλοίωτο; Επρεπε τα νησιά να μείνουν όπως εμφανίζονται στις carte postal της δεκαετίας του ’60  και του ‘70; Με τα μικρά φτωχικά σπιτάκια, τα μονοπάτια ή τους «νέους» χωμάτινους δρόμους, τα καλνερίμια μέσα στα χωριά, τις άδειες παραλίες και τα γραφικά ταβερνάκια πάνω στη παραλία με τους απόμαχους της ζωής να πίνουν το ούζο ή το κρασί τους και τα παιδιά να παίζουν στην άμμο;

Όχι βέβαια. Η εικόνα που περιγράφηκε παραπάνω μπορεί να είναι ελκυστική για τον επισκέπτη των μερικών ημερών, αλλά όχι για τον κάτοικο. Για να παραμείνει στο νησί χρειάζεται μια δουλειά που να αποδίδει, υποδομές και υπηρεσίες υγείας, παιδείας, συγκοινωνιών, τηλεπικοινωνίας, ψυχαγωγίας κλπ ανάλογες με αυτές της ηπειρωτικής χώρας. Ο τουρισμός είναι μια κινητήρια δραστηριότητα που έχει πολλαπλές επιδράσεις.

Καλά όλα αυτά θα πείτε, αλλά μέχρι που θα πάει αυτή η ανάπτυξη; Και κυρίως δεν θα μπορούσαν όλα να ακολουθούν τη κλίμακα και τα χαρακτηριστικά του νησιού; Δεν είναι αυτονόητο γιατί όπως είπαμε παραπάνω θέλουν και οι ντόπιοι να μας μοιάσουν. Αλλά το κυριότερο, εμείς ζητάμε οι τόποι να προσαρμοστούν σε αυτό που θέλουμε να ζήσουμε και δεν δεχόμαστε να προσαρμοστούμε σε αυτό που τους έκανε βιώσιμους εδώ και αρκετούς αιώνες. Ζητάμε γρήγορα πλοία γιατί δεν έχουμε χρόνο, μεγάλα σπίτια με τις ανέσεις των μεγαλουπόλεων ή των resort που είδαμε στη διαφήμιση με τα μεγάλα δωμάτια και τη πισίνα τους, ζητάμε «καλούς δρόμους» και θέσεις parking, ζητάμε να φάμε «κοσμοπολίτικα», ζητάμε, ζητάμε, ζητάμε όχι αυτό που είναι ο τόπος, αλλά αυτό που έχουμε ονειρευτεί.

Ζητάμε από τα νησιά ένα μοντέλο που δεν είναι βιώσιμο πλέον πουθενά στο πλανήτη, πόσο μάλλον στα μικρά νησιά με τους περιορισμένους πόρους και χώρο. Ζητάμε περισσότερο χώρο για σπίτι χωρίς να αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό σφραγίζει, τσιμεντώνει τη γη και μειώνει τη βιοποικιλότητα, περισσότερους δρόμους για να κινούμαστε γρήγορα με μηχανικό μέσο ακόμη και για μικρές αποστάσεις ενώ έχουμε έρθει να χαλαρώσουμε κάνοντας διακοπή από το τρόπο ζωής μας, περισσότερο νερό για τη πισίνα και το τζακούζι ενώ χρειάζεται να λειτουργεί ενεργοβόρα αφαλάτωση που θα το παράγει κλπ Θέλουμε περισσότερους πόρους και παράγουμε περισσότερα απόβλητα, ξεπερνώντας τη φέρουσα ικανότητα του. Ταυτόχρονα η συγκέντρωση πολλών επισκεπτών την ίδια περίοδο δημιουργεί συνωστισμό και δυσαρέσκεια στους ντόπιους που παρά τα έσοδα από τον τουρισμό, βλέπουν τη ποιότητα ζωής τους να μειώνεται και σε εμάς που δεν απολαμβάνουμε την ευχαρίστηση που θα θέλαμε.

Η εξάπλωση τουριστικών resort και κατοικιών με τη περιγραφή που κάναμε, δημιούργημα ενός real estate που βιάζεται να πάρει τα χρήματα που επένδυσε στο πολλαπλάσιο αν είναι δυνατόν, βρίσκεται στον πυρήνα των αλλαγών που σημειώνονται τα τελευταία χρόνια και αλλάζουν κρίσιμα χαρακτηριστικά των νησιών, αλλάζουν την ταυτότητα τους.  Ταυτόχρονα αυξάνουν τον αριθμό των επισκεπτών που μπορούν να βρίσκονται την ίδια στιγμή στο νησί, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τον υπερτουρισμό.

Σε πολλά από τα νησιά τα όρια δόμησης και φέρουσας ικανότητας έχουν ξεπεραστεί. Τα νησιά είναι περισσότερο ευάλωτα παρά ποτέ λόγω της τουριστικής μονοκαλλιέργειας και της κλιματικής αλλαγής. Μέχρι που όμως είναι αποδεκτή αυτή η αλλαγή;    

Για να ζήσουμε όπως οι ντόπιοι χρειαζόμαστε πολύ λιγότερα. Χρειαζόμαστε έναν αργό και λιτό τουρισμό που να αξιοποιεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου - τον πολιτισμό, το περιβάλλον, τη παραγωγική παράδοση- που έχουν αξιοποιηθεί μέσα από την εξειδικευμένη γνώση που έχουν οι νέοι εργαζόμενοι. Χρειαζόμαστε να γνωρίσουμε τον τόπο και τους ανθρώπους του μέσα από μοναδικές εμπειρίες αφιερώνοντας το χρόνο που απαιτείται. Χρειαζόμαστε έναν τουρισμό που θα βοηθάει τους ανθρώπους του τόπου να ζήσουν καλύτερα τώρα αλλά και να τον διατηρήσουν βιώσιμο και για το αύριο.

 

Γιάννης Σπιλάνης

Ομ. Καθηγητής

Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης ( https://llid.aegean.gr/)

Παρατηρητήριο Βιώσιμου Τουρισμού Αιγαίου ( http://tourismobservatory-n.ba.aegean.gr/)

Τμήμα Περιβάλλοντος - Πανεπιστήμιο Αιγαίου

   

 

Ι. Σπιλάνης: Χωρίς αλλαγές στρατηγικής, ο τουρισμός δεν είναι βιώσιμος - Daily Travel News - Poadcast

Ι. Σπιλάνης: Χωρίς αλλαγές στρατηγικής, ο τουρισμός δεν είναι βιώσιμος

Γιώργος Διαμαντόπουλος

https://www.traveldailynews.gr/column/synenteyxi/i-spilanis-choris-allages-stratigikis-o-toyrismos-den-einai-viosimos/

Ο Ι. Σπιλάνης προειδοποιεί ότι ο τουρισμός δεν είναι βιώσιμος και απαιτείται αλλαγή στρατηγικής για ανάπτυξη και περιβάλλον.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού στις 27 Σεπτεμβρίου, ο κ. Ιωάννης Σπιλάνης, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, τόνισε ότι “το πρόβλημα του υπερτουρισμού δεν είναι μόνο θέμα ελληνικό. Ξέρουμε ότι οι διαμαρτυρίες, είτε στα αστικά κέντρα, όπως είναι η Βαρκελόνη, το Άμστερνταμ, η Βενετία, είναι υπαρκτές, αλλά ξεκίνησαν και στα νησιά, όπως οι Βαλεαρίδες και οι Κανάρια”.

Ο ίδιος επισήμανε ότι “ο τουρισμός που έχουμε δεν είναι βιώσιμος. Ο τουρισμός φέρνει μεγέθυνση, δεν είμαστε σίγουροι ότι φέρνει ανάπτυξη και πρέπει να κάνουμε ουσιαστικές αλλαγές”.

Αναφερόμενος στις πολιτικές τιμολόγησης, σημείωσε: “Δεν πρέπει να κάνουμε τον τουρισμό ακριβό ώστε να αποτρέψουμε τις χαμηλότερες εισοδηματικές ομάδες να ταξιδεύουν. Δεν θα πρέπει να επιστρέψουμε στον τουρισμό ελίτ του προπροηγούμενου αιώνα”.

Για τις περιβαλλοντικές προκλήσεις, υπογράμμισε: “Ο τουρισμός παράγει περίπου το 10% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Αν η απάντηση για μένα είναι slow tourism, αργός τουρισμός. Από μέση διάρκεια ταξιδιού 10,6 μέρες φτάσαμε σε 6,5, με αποτέλεσμα να έχουμε τις ίδιες διανυκτερεύσεις αλλά με πολύ περισσότερες αφίξεις”.

Ο καθηγητής επεσήμανε επίσης ότι “δεν γίνεται να ταξιδεύεις μόνο για selfies και να φεύγεις. Αυτό δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα κίνησης τοπικά και αυξάνει τον συνωστισμό στα κεντρικά σημεία κάθε προορισμού”.

Σχετικά με το μοντέλο ανάπτυξης, ανέφερε: “Με την ίδια συνταγή θα έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα. Η συζήτηση περί βιώσιμου τουρισμού και βιώσιμης ανάπτυξης προϋποθέτει ανατροπή του τρόπου που παράγουμε τον τουρισμό και τον καταναλώνουμε”.

Στο θέμα της ταυτότητας, ο κ. Σπιλάνης δήλωσε: “Για να κρατήσω την ταυτότητά μου, δεν στοχεύω να την αλλοιώσω πλήρως. Γιατί το σούσι να είναι ιαπωνικό και να μην είναι σαρδέλα Μυτιλήνης, που για μένα είναι το ελληνικό σούσι; Γιατί να μην προωθούμε αυτά και να στηρίζεται πλέον ο τουρισμός σε εισαγόμενα προϊόντα αντί σε προϊόντα ονομασίας προέλευσης που αφήνουν περισσότερα χρήματα στους ντόπιους”.

Για το Αιγαίο, σημείωσε: “Όταν έχεις υπερτουρισμό έστω και για μία μέρα, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να σταματήσεις την αύξηση των κλινών. Η Σέριφος έχει υπερτουρισμό για 20-25 μέρες. Εάν συνεχίσουν να δημιουργούνται νέες κλίνες, η πίεση θα αυξάνεται. Πρέπει να βρούμε στρατηγικές ώστε να έρχεται κόσμος και στις άλλες περιόδους”.

Τέλος, επεσήμανε: “Πρώτα απ’ όλα, αυτό που αναδεικνύουν σε όλες τις διαβουλεύσεις οι κάτοικοι είναι η ευημερία των πολιτών και όχι των επιχειρήσεων. Όσο δεν κάθονται οι αρμόδιοι μαζί με την ακαδημαϊκή κοινότητα που έχει μελετήσει τα στοιχεία, δεν μπορεί να υπάρξει σοβαρός σχεδιασμός. Ακόμη δεν έχουμε παρατηρητήριο τουρισμού στην Ελλάδα. Ένα DMMO, που με βάση τη γνώση χαράζει πολιτική, είναι απαραίτητο. Αν το αρνούμαστε αυτό, δεν μπορούμε να πετύχουμε τίποτα”.

 

Νησιωτική Πολιτική: από την ευαλωτότητα στην ανθεκτικότητα - Εφημερίδα Εποχή (1)

 

Η δημογραφική και η παραγωγική συρρίκνωση ήταν οι κύριες επιπτώσεις που προκλήθηκαν από τα μοναδικά χαρακτηριστικά της νησιωτικότητας (μικρό μέγεθος, απομόνωση και περιφερειακότητα, μοναδικότητα και υψηλή ευθραυστότητα φυσικών και πολιτιστικών πόρων) υπό την πίεση του κυρίαρχου κατά τον 20ό αιώνα οικονομικού μοντέλου της μαζικής παραγωγής σε αστικά κέντρα, θέτοντάς τα σε ευάλωτη θέση.

Η τουριστική ανάπτυξη κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει αλλάξει την τάση, καθώς τα νησιά θεωρούνται παγκοσμίως πολύ ελκυστικά μέρη για επίσκεψη και τουρισμό. Δημιουργήθηκαν νέα εισοδήματα, πολλές φορές πολύ υψηλά, καθώς και νέες θέσεις εργασίας. Αυτή η εξέλιξη έχει δημιουργήσει νέες προκλήσεις και ένα άλλο είδος ευαλωτότητας με:

- Υψηλή κατανάλωση περιορισμένων φυσικών πόρων όπως η γη και το νερό, υψηλή παραγωγή αποβλήτων και υψηλή κατανάλωση ενέργειας.

- Υψηλή συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας (μονοκαλλιέργεια) σε έναν «ευαίσθητο» τομέα με χαμηλή παραγωγικότητα, χαμηλή προστιθέμενη αξία και υψηλές διαρροές, καθώς η παραγωγή των άλλων τομέων (πχ. αγροτική) είναι περιορισμένη και συρρικνώνεται.

- Υψηλό επίπεδο εποχιακών και ανειδίκευτων θέσεων εργασίας που δεν προσελκύουν τους νέους να παραμείνουν στα νησιά όλο το χρόνο, ιδίως τους πιο ειδικευμένους.

- Υψηλό επίπεδο αρνητικών εξωτερικοτήτων που συνδέονται με την ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη στην ποιότητα ζωής της τοπικής κοινωνίας, καθώς το κόστος ζωής, η δυσκολία στέγασης, η συμφόρηση, ο θόρυβος, η πίεση στις υποδομές, τους φυσικούς πόρους και τις δημόσιες υπηρεσίες, αλλά και στο ίδιο το τουριστικό προϊόν, καθώς μειώνεται η εμπειρία των τουριστών (υπερτουρισμός).

Οι παραπάνω προκλήσεις, σε συνδυασμό με τα προβλήματα που θέτει η κλιματική αλλαγή - στα οποία είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένα τα νησιά - πρέπει να αντιμετωπιστούν με την κατάλληλη συνολική πολιτική. Ο σημαντικότερος στόχος στα νησιά, όπως και σε κάθε μέρος στον κόσμο, είναι (α) να είναι ελκυστικά τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τις επιχειρήσεις και (β) να παραμένουν εντός των ορίων βιωσιμότητας. Με δεδομένα τα χαρακτηριστικά των νησιών, οι αρχές που πρέπει να διέπουν την ανάπτυξη τους για να είναι βιώσιμη είναι:

-          Ποιοτικά νησιά: παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και προστιθέμενης αξίας με βάση της αξιοποίηση των φυσικών, πολιτιστικών, παραγωγικών και θαλάσσιων πόρων ως αντιστάθμισμα του υψηλού κόστους παραγωγής

-          Πράσινα νησιά με αυστηρή χρήση και διαχείριση των πόρων με δεδομένη την ανεπάρκεια τους

-          Νησιά ίσων ευκαιριών: παροχή υπηρεσιών δημοσίου συμφέροντος ανάλογων με αυτές της ηπειρωτικής χώρας ώστε οι νησιώτες να μην είναι πολίτες δεύτερης ταχύτητας.

Σε προηγούμενες έρευνες του Εργαστηρίου Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου έχουν εντοπιστεί ως βασικά κριτήρια ελκυστικότητας:

-          Σε ότι αφορά στη διαβίωση: ποιότητα του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, συχνότητα ταξιδιών, κανονικότητα της παροχής νερού, ευκαιρίες εργασίας, ποιότητα ζωής, ποιότητα εκπαιδευτικών υπηρεσιών, κανονικότητα του ενεργειακού εφοδιασμού, κόστος ταξιδιού, κόστος ζωής.

-          Σε ότι αφορά στις οικονομικές δραστηριότητες: συχνότητα ταξιδιών, οικονομικά κίνητρα, κανονικότητα της παροχής νερού, αναπτυξιακό όραμα των τοπικών αρχών, κανονικότητα του ενεργειακού κόστους, κόστος ταξιδιού, αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, παροχή εκπαιδευμένου ανθρώπινου κεφαλαίου, γη και κόστος κατασκευής.

Οι περισσότερες από τις προτεραιότητες, όπως εκφράστηκαν από τους νησιώτες και τους ειδικούς, εμπίπτουν στην αρχή των «νησιών ίσων ευκαιριών». Έτσι, μια προτεραιότητα δράσης για την ενίσχυση της ελκυστικότητας είναι η ικανοποίηση των παραπάνω αναγκών, ως προϋπόθεση. Η επέκταση του Μεταφορικού Ισοδύναμου σε Νησιωτικό Ισοδύναμο είναι απαραίτητη για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Η αναγέννηση και η διαφοροποίηση της οικονομίας είναι ακόμη πιο δύσκολο έργο. Η επιχειρηματικότητα πρέπει να επικεντρωθεί στην αρχή της «ποιότητας» με βάση τη βιώσιμη αξιοποίηση -και μη κατανάλωση- των πόρων που βρίσκονται σε σχετική αφθονία αλλά ταυτόχρονα έχουν μια μοναδικότητα (φύση, πολιτισμός, τοπικά προϊόντα) καθώς έχουν «δημιουργηθεί» από τη φύση και έχουν σμιλευτεί από τους ανθρώπους ανά τους αιώνες και φυσικά τη θάλασσα (γαλάζια οικονομία) που υπήρξε μέσο διατροφής, επικοινωνίας και ανάπτυξης για τα νησιά διαχρονικά. Τα ποιοτικά προϊόντα (π.χ. ΠΟΠ, ΠΓΕ και άλλα παραδοσιακά γεωργικά προϊόντα, προϊόντα βασισμένα στον πολιτισμό) και οι υπηρεσίες (π.χ. θαλασσοθεραπεία, βιωματικός τουρισμός βασισμένος στην ταυτότητα του νησιού) δημιουργούν μια αλυσίδα αξίας χρησιμοποιώντας καλές και ασφαλείς πρώτες «ύλες» (και άυλες όπως η ιστορία ενός τόπου) και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό.

Η μετάβαση από την ευπάθεια στην ανθεκτικότητα δεν μπορεί να ακολουθήσει την ίδια πορεία σε όλα τη νησιά, καθώς αυτά δεν βρίσκονται στην ίδια κατάσταση με τα ίδια προβλήματα, θέτοντας διαφορετικούς στρατηγικούς και επιχειρησιακούς στόχους και εφαρμόζοντας δράσεις που εξυπηρετούν αυτούς τους συγκεκριμένους στόχους. Αυτό που πρέπει να παραμείνει σταθερό σε όλα τα σχέδια είναι οι αρχές της βιώσιμης νησιωτικής ανάπτυξης.

Κανένας από τους παραπάνω στόχους δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να αλλάξει ο τρόπος διακυβέρνησης. Η παρουσίαση ενός αξιόπιστου σχεδίου δράσης  απαιτεί αποφάσεις από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης. Είναι σαφές ότι το τρέχον σύστημα διακυβέρνησης, δεν έχει καλύψει τις ανάγκες των νησιών. Η λειτουργία μιας νησιωτικής Περιφέρειας, που δεν έχει ούτε περιφερειακά έργα ούτε εύκολη και γρήγορη παρουσία στα νησιά όπως συμβαίνει με μια ηπειρωτική, με τους ίδιους κανόνες και ίδιες δομές, δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική. Η ενίσχυση των νησιωτικών δήμων για έργα και παρεμβάσεις που έχουν υποχρεωτικά το χαρακτήρα του «τοπικού» και η μετατροπή της Περιφέρειας σε προγραμματική και δομή υποστήριξης με τεχνογνωσία και καινοτομία φαίνεται ως μονόδρομος. 

(1) https://epohi.gr/articles/i-feroysa-ikanotita-ton-toyristikon-periochon/

Νερό και τουρισμός - Συνέντευξη για την Tagesspiegel

 

• Σε ποιο βαθμό η λειψυδρία απειλεί την ομαλή διεξαγωγή της τουριστικής περιόδου; Υπάρχουν περιοχές που ήδη αντιμετωπίζουν περιορισμούς για τους τουρίστες και, αν ναι, ποιες είναι αυτές και ποιοι είναι συγκεκριμένα οι περιορισμοί;

Ηδη υπάρχουν προορισμοί που υφίστανται με μικρής ή και μεγαλύτερης διάρκειας διακοπών νερού, γεγονός που πλήττει μαζί με τους τουρίστες και τους υπόλοιπους χρήστες (κατοίκους και αγρότες). Ισως περισσότερο τους δεύτερους από τους πρώτους, αφού πολλά ξενοδοχεία και πολυτελείς ιδιωτικές τουριστικές κατοικίες χρησιμοποιούν δεξαμενές ή ιδιωτικές γεωτρήσεις, αλλά και μεταφορά νερού από ιδιωτικές γεωτρήσεις για να αντιμετωπίσουν βραχυχρόνια το πρόβλημα. Το πρόβλημα αφορά με μεγαλύτερη οξύτητα επιμέρους περιοχές νησιών, (συνήθως εκτός οικισμού) όπου υπάρχει και πρόβλημα ανεπάρκειας του δικτύου για να καλύψει τη συνεχώς αυξανόμενη κατανάλωση λόγω της ασχεδίαστης προσθήκης, συχνά πολλών εκατοντάδων, κλινών (πχ. νότια Ρόδος). Σε νησιά με γενικευμένο πρόβλημα (αρχικά λόγω ανεπαρκούς υδροφόρου ορίζοντα πχ. Σύρος, Σίφνος, είτε λόγω της αύξησης της κατανάλωσης από κατοίκους και επισκέπτες) έχουν εγκατασταθεί, με τη πάροδο του χρόνου, αφαλατώσεις για να αντικατασταθεί η ιδιαίτερα κοστοβόρα μεταφορά νερού με υδροφόρες. Το οξυμένο πρόβλημα που παρουσιάστηκε από τη ξηρασία των τελευταίων χρόνων αντιμετωπίστηκε με προσωρινή εγκατάσταση δεκάδων αφαλατώσεων με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Οι περιορισμοί που συνήθως τίθενται είναι είτε γενικοί (περί σπατάλης νερού) είτε ειδικότεροι (πχ. απαγόρευση γεμίσματος πισίνων, περιορισμός ποτίσματος κήπων), σπάνια συνοδεύονται και από αντίστοιχες ποινές για μη συμμόρφωση. 

 

·         Ποιες συγκεκριμένες περιοριστικές παρεμβάσεις πρέπει να αναμένουν οι τουρίστες τις επόμενες εβδομάδες και τους επόμενους μήνες – για παράδειγμα, σε πισίνες, ντους, άρδευση ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων; Μπορεί η κατανομή νερού κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου να επηρεάσει τόσο πολύ την ταξιδιωτική εμπειρία, ώστε η Ελλάδα να χάσει την ελκυστικότητά της ως προορισμός διακοπών;

Όπως αναφέρθηκε προηγούμενα οι τουρίστες αντιμετωπίζουν πρόβλημα μόνο λόγω διακοπών νερού, ενώ σπάνια υπάρχει συνολικότερη καμπάνια που θα τους παροτρύνει για περιορισμένη χρήση νερού. Επίσης επηρεάζονται από την υποχρέωση να αγοράζουν εμφιαλωμένο νερό γιατί το νερό της βρύσης δεν είναι ή υπάρχει η αντίληψη και ο φόβος ότι είναι πόσιμο. Σπάνια οι δήμοι έχουν προχωρήσει στην υποχρέωση δημόσιας πιστοποίησης της ποιότητας του νερού και στη κατασκευή δημόσιων βρυσών όπως απαιτεί πλέον η νομοθεσία. Το ευρύτερο πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται με περιοριστικές παρεμβάσεις (που μπορεί να είναι ένα πυροσβεστικό μέτρο σε ώρα κρίσης), αλλά με ολοκληρωμένο μακροχρόνιο σχέδιο που καλείται να δει τόσο τα θέματα προσφοράς νερού, όσο και αυτά της ζήτησης μέσα στα όρια της φέρουσας ικανότητας των τόπων. Αν συνεχιστεί η ξηρασία ως σύμπτωμα της κλιματικής αλλαγής παράλληλα με υψηλές θερμοκρασίες, πυρκαγιές κλπ θα καταστήσει γενικότερα τη μεσογειακή λεκάνη έναν λιγότερο ελκυστικό προορισμό.  

 

•  Είναι επαρκείς τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση – όπως πισίνες με θαλασσινό νερό, εγκαταστάσεις αφαλάτωσης και τέλη κρουαζιέρας – για να σταθεροποιήσουν τον τουριστικό τομέα βραχυπρόθεσμα; Ποια μακροπρόθεσμα μέτρα είναι απαραίτητα για να καταστεί η Ελλάδα ανθεκτική στον τουρισμό σε μελλοντικές καυτές καλοκαιρινές περιόδους και ξηρασίες;

Για ένα τόσο σημαντικό πρόβλημα, τα κυβερνητικά μέτρα είναι ασπιρίνες για βραχυχρόνια χρήση και όχι για μακροχρόνια αντιμετώπιση του. Αλλωστε η κυβερνητική πολιτική για σύνδεση της ποιότητας του τουρισμού με τη πολυτέλεια και κατά συνέπεια τη χρήση υπερβολικών ποσοτήτων πόρων (μεταξύ αυτών και νερού) ανά διανυκτέρευση, είναι μη βιώσιμη στρατηγική. Το φαινόμενο αυτό λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις στον νησιωτικό χώρο όπου το πρότυπο που προωθείται -με ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις- είναι η ανεξέλεγκτη αύξηση της προσφοράς κλινών με πισίνα ανά δωμάτιο και τεράστιες κεντρικές πισίνες πολλών εκατοντάδων τετραγωνικών μέτρων, ενώ συχνά χρησιμοποιείται ακατάλληλη βλάστηση με υψηλές ανάγκες σε νερό. Επομένως η αλλαγή του παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου (12^ος μεταξύ των Παγκόσμιων Στόχων Βιωσιμότητας) είναι αναγκαία. Και αυτό απαιτεί να δει κανείς το πρόβλημα στη σωστή του διάσταση και να το αντιμετωπίσει με τον ανάλογο σχεδιασμό και συγκεκριμένα μέτρα, που εφόσον αλλάζουν συνήθειες θα είναι επώδυνα (πχ. κατάργηση πισίνων).

 

•  Τι πρέπει να αναμένουν οι τουρίστες στο μέλλον; Πώς μπορούν οι πολίτες και οι τουρίστες να αντιμετωπίσουν την έλλειψη νερού;

 H έλλειψη νερού δεν είναι αποκλειστικό πρόβλημα του τουρισμού όσο και αν, ειδικά στα νησιά, συνδέεται με τον τουρισμό μια και αυξάνει τη ζήτηση νερού στη περίοδο της ξηρασίας. Είναι πρώτα θέμα ποιότητας και κόστους ζωής και ευρύτερα θέμα επιβίωσης. Η κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών με τεχνητά μέσα (αφαλάτωση, μεταφορά νερού, νερό σε μπουκάλια), έχει υψηλό οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος και δεν αντιμετωπίζει την έλλειψη νερού ούτε για την αγρο-κτηνοτροφική δραστηριότητα, αλλά ούτε και για την ίδια τη φύση που έχει ανάγκη από νερό για να διατηρήσει χλωρίδα και πανίδα. Αν και για τη προσφορά νερού υπεύθυνη είναι η πολιτεία και η αυτοδιοίκηση που πρέπει να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις υπάρχουσες ποσότητες (μείωση των απωλειών από το δίκτυο, καλύτερη αξιοποίηση των επιφανειακών νερών και ανακύκλωση γκρίζου νερού, στενή επίβλεψη της χρήσης των γεωτρήσεων για να μην υπάρξουν προβλήματα υποβάθμισης στάθμης νερού και τελικά υφαλμύρινσης), αγρότες (που παραμένουν οι μεγαλύτεροι καταναλωτές), πολίτες και κάτοικοι πρέπει να αλλάξουμε τις συνήθειες μας και να τις προσαρμόσουμε στη νέα κατάσταση που βιώνουμε, ειδικά στη τέως εύκρατη ζώνη. Ειδικά σε ότι αφορά στους τουρίστες, η κατανάλωση τους πρέπει να μειωθεί κατά το ήμισυ στα επίπεδα της κατανάλωσης του τοπικού πληθυσμού.