Η κάλυψη των υδρευτικών αναγκών των αναγκών και η ΓΓΑΙΝΠ

Η κάλυψη των αναγκών ύδρευσης του πληθυσμού  είναι από τις παλαιότερες αρμοδιότητες που είχαν δοθεί στη Τοπική Αυτοδιοίκηση τόσο σε ότι αφορά την «παραγωγή» όσο και τη διανομή του νερού, δηλαδή την καλλιέργεια πηγών, την διάνοιξη  γεωτρήσεων, την κατασκευή δεξαμενών, εξωτερικών και εσωτερικών δικτύων κλπ.

Ειδικά στον νησιωτικό χώρο η αύξηση του τουρισμού και του παραθερισμού σε συνδυασμό με την αλλαγή του καταναλωτικού προτύπου αύξησε σε πολύ μεγάλο βαθμό την κατανάλωση του νερού. Σταδιακά το παραδοσιακό σύστημα των πηγών και ατομικών συλλεκτήρων νερού (στέρνες) δεν μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες και οι όλο και περισσότερες και βαθύτερες γεωτρήσεις αποτέλεσαν τον κύριο τρόπο εξεύρευσης του πόρου. Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η αυξημένη αυτή κατανάλωση συμπίπτει χρονικά με την περίοδο ανομβρίας και με δεδομένο ότι πολλά νησιά λόγω γεωμορφολογικών και γεωλογικών χαρακτηριστικών έχουν περιορισμένα αποθέματα αλλά και δυνατότητες ανανέωσης των υδρευτικών τους πόρων οδήγησαν σε καταστάσεις έλλειψης νερού. Η μεγάλες απώλειες του δικτύου (κακή κατασκευή και παλαιότητα δεξαμενών και δικτύων ύδρευσης) αλλά και η χρήση πόσιμου νερού για άλλες χρήσεις όπως άρδευση, πλύσιμο αυλών και δρόμων κλπ επιδείνωσε τη κατάσταση.

Η πολιτεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος προχώρησε σε 3 λύσεις:

-          Κατασκευή ταμιευτήρων βρόχινου νερού (φράγματα και λιμνοδεξαμενές) το νερό των οποίων μέσα από ταχυδιυλιστήρια καθαρίζεται και αποδίδεται σε χρήση (έργα εκπόνησε το Υπουργείο Γεωργίας)

-          Κατασκευή αφαλατώσεων 

-          Μεταφορά νερού

Οι λύσεις αυτές εφαρμόζονται είτε χωριστά είτε σε συνδυασμό. Η κάθε μία λύση από αυτές έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα σε ότι αφορά το κόστος κατασκευής, το κόστος συντήρησης και λειτουργίας, ενώ επιβαρύνει με διαφορετικό τρόπο τις τοπικές κοινωνίες και το κεντρικό κράτος αλλά και την Ευρωπαϊκή Ενωση, ανάλογα με τον τρόπο κάλυψης των δαπανών (καταναλωτής, πόροι ΟΤΑ, εθνικοί πόροι, ευρωπαϊκά προγράμματα)

Η ΓΓΑΙΝΠ (παλαιότερα ως Υπουργείο Αιγαίου) που υποστήριζε άμεσα ή έμμεσα τη κάλυψη των υδρευτικών αναγκών των νησιών σε συνεργασία με τους «παραδοσιακούς» αποκεντρωμένους και κεντρικούς φορείς της πολιτείας (Νομαρχίες, υπουργείο Εσωτερικών), ανέλαβε το 2004 την απευθείας προμήθεια – μεταφορά νερού στα νησιά που δεν είχαν καλύψει με άλλο τρόπο τις ανάγκες τους. Επειδή η δαπάνη αυτή αυξανόταν διαρκώς (εξ αιτίας της αύξησης τόσο των μεταφερόμενων ποσοτήτων αλλά και του κόστους μεταφοράς του κυβικού: από 488.820 κμ το 1997, σε 1.829.455κμ το 2008 και αντίστοιχη δαπάνη 1,244 εκ € σε 11,478 εκ €) άρχισε να δρομολογεί έργα αφαλάτωσης σε όλα τα νησιά που είχαν πρόβλημα σε συνεργασία με την αυτοδιοίκηση (τοπική, νομαρχιακή και περιφερειακή). Αποτέλεσμα αυτών ήταν ο περιορισμός των μεταφερόμενων ποσοτήτων το 2012 σε 521.000 κμ και κόστους 5,3εκ €, με την προοπτική να ολοκληρωθούν τα έργα αφαλάτωσης μέχρι το 2014 ώστε να μηδενιστεί το κόστος αυτό. Βέβαια αυτό δεν σημαίνει πλήρη μηδενισμό των δαπανών δεδομένου ότι είναι απαραίτητη η στήριξη των ΟΤΑ που έχουν αφαλάτωση είτε από το Υπουργείο Εσωτερικών, είτε από την ΓΓΑΙΝΠ για να καλύψουν μέρος της δαπάνης λειτουργίας των αφαλατώσεων προκειμένου να μην υπάρξει πλήρης μετακύληση του κόστους  στις τοπικές κοινωνίες και στον τουρισμό.

Σήμερα, με τις παρούσες δημοσιονομικές συνθήκες αλλά και κάτω από τον αυξανόμενο κίνδυνο της λειψυδρίας εξ αιτίας της κλιματικής αλλαγής, διαπιστώνεται η ανάγκη για καλύτερη διαχείριση του περιορισμένου και πολύτιμου πόρου που λέγεται νερό. Για το λόγο αυτό η ΓΓΑΙΝΠ προχωρά σε 3 κατευθύνσεις:

-          Συνεργασία με την Ειδική Γραμματεία Υδάτων για την εκπόνηση ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης των λεκανών απορροής του Αιγαίου

-          Συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ Νήσων στη στήριξη των ΟΤΑ για καλύτερη διαχείριση των υδρευτικών τους πόρων αλλά και της χρήσης των λυμάτων

-          Συνεργασία με την αυτοδιοίκηση για κατασκευή των έργων αφαλάτωσης εκεί όπου οι τοπικοί υδατικοί πόροι δεν επαρκούν.

Η ΓΓΑΙΝΠ ελπίζει ότι με τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων και προπάντων των τελικών καταναλωτών θα βελτιωθεί η ποιότητα του παρεχόμενου πόσιμου νερού ώστε να καλύπτονται επαρκώς οι ανάγκες ύδρευσης, θα υπάρξουν επαρκείς ποσότητες νερού για τις άλλες χρήσεις όπου η ποιότητα δεν πρέπει να έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με εκείνα του πόσιμου νερού, ενώ παράλληλα θα γίνει εξοικονόμηση οικονομικών πόρων

Γ.Σπιλάνης
ΓΓ Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής
Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου
16/2/13