Ποιος θα βγει μπροστάρης;

Ποιος θα βγει μπροστάρης;

Ο αγροτικός τομέας είχε την τιμητική του αυτή την εβδομάδα στη Λέσβο και στο Β.Αιγαίο γενικότερα αφού έγιναν δύο σημαντικές για το περιεχόμενο τους ημερίδες και στις οποίες παρευρέθηκαν οι δύο γενικοί γραμματείς του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Σημαντικά για την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα και θέματα στο Περιφερειακό Συμβούλιο. Κατά την άποψη μας , μια σημαντική στιγμή της εβδομάδας αυτής ήταν η δραματική έκκληση κτηνοτρόφου της Λέσβου που βλέποντας μπροστά στα μάτια του τη κατάρρευση των τιμών του γάλακτος και την προσωπική αδυναμία για αντιστροφή της τάσης, ζητούσε απεγνωσμένα βοήθεια κάνοντας έκκληση για να «μπει» κάποιος μπροστά για να αντιστρέψει τη φθίνουσα αυτή πορεία σε ότι αφορά στη παραγωγή και στους παραγωγούς.  

Η «απάντηση» που ήρθε από το στόμα της περιφερειάρχου και ήδη υποψήφιας περιφερειάρχου κας Καλογήρου και του αρμόδιου αντιπεριφερειάρχη κ. Αδαμίδη και?? ήταν μια ηχηρή ……σιωπή, που όμως συνοδευόταν από εύγλωττες χειρονομίες και γκριμάτσες που έλεγαν «όχι εμείς, η κυβέρνηση». Για όποιον είχε την οποιαδήποτε αμφιβολία για το πώς βλέπει η Περιφερειακή Αρχή την έννοια της αυτοδιοίκησης, ο κ. Αδαμίδης το είπε ξεκάθαρα: εμείς δεν θέλουμε να διαθέσουμε χρήματα από το ΠΔΕ ούτε για να ετοιμάσουμε μελέτες για τα έργα υποδομής που θεωρούνται απαραίτητα, ούτε για να ετοιμάσουμε τα σχέδια διαχείρισης βοσκοτόπων.  Οι προτεραιότητες μας είναι άλλες.

Η απάντηση της περιφερειακής αρχής έχει δοθεί ξεκάθαρα μέσα από πολλές πράξεις και παραλήψεις εδώ και τέσσερα χρόνια. Το ίδιο έκανε και στο πρόσφατο περιφερειακό συμβούλιο όπου για μια ακόμη φορά η Περιφερειακή Αρχή έφερε προς ψήφιση προγραμματικές συμβάσεις για χρηματοδότηση της έρευνας χημικών ιδιοτήτων φυτών και πρώτων υλών, αδιαφορώντας για το αν και πώς παράγεται ποιοτική πρώτη ύλη που είναι απαραίτητη προϋπόθεση , τι θα γίνει με τη διάθεση του τελικού προϊόντος και για ακόμα μια φορά χωρίς διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες και τις ανάγκες τους. Την αδιαφορία της αυτή την έδειξε στη πράξη όλα τα προηγούμενα χρόνια με τον τρόπο που αντέδρασε στις εκκλήσεις όλων για αποτελεσματική δακοκτονία και για αντιμετώπιση των ασθενειών των ζώων, ενώ το κλείσιμο της Αγροδιατροφικής αφαίρεσε ένα ουσιαστικό εργαλείο προώθησης των προϊόντων αγροδιατροφής με τη συνεργασία των ίδιων των παραγωγών. Τι ουσιαστικό έκανε η Περιφερειακή Αρχή πέρα από γραπτά αιτήματα προς τη Κυβέρνηση για «περισσότερα χρήματα», «βοήθεια» και «αποζημιώσεις» και από τη συμμετοχή σε εκθέσεις τροφίμων που δεν προσφέρουν τίποτα περισσότερο από φωτογραφίες για Δελτία Τύπου;

Η απάντηση δεν μπορούσε να έρθει ούτε από τον εκπρόσωπο της Ένωσης  , μιας το πάλαι ποτέ κραταιής επιχείρησης που έχει προ πολλού καιρού καταρρεύσει από χρέη μέσα από μια χρόνια πελατειακή και διεφθαρμένη λειτουργία που έχει δράστες αλλά και ηθικούς αυτουργούς. Όπως αντίστοιχα η ΝΕΛ, η Συνεταιριστική Τράπεζα, το Lesvos Shop, οι Αναπτυξιακές Λέσβου και Χίου και πολλές άλλες παρόμοιες συλλογικές πρωτοβουλίες που «απέτυχαν» δημιουργώντας, χρέη και ζημιές σε όσους τους είχαν εμπιστευθεί. Η χειρότερη όμως ζημιά που προκάλεσαν για τα νησιά μας είναι η συκοφάντηση των συνεταιριστικών εγχειρημάτων που σήμερα εκφράζεται μέσα από αναστολές και επιφυλάξεις σε όποιο παρόμοιο εγχείρημα μπορεί σήμερα να αξιοποιήσει το νέο νομοθετικό και χρηματοδοτικό πλαίσιο (ομάδες παραγωγών, κοινωνικές επιχειρήσεις κλπ) και να δώσει λύσεις στα αδιέξοδα του Α΄γενή – και όχι μόνο- τομέα.

Με τις τοποθετήσεις μας τόσο στο Π.Σ της προηγούμενης Παρασκευής 26/10 αλλά και στην ημερίδα για την υλοποίηση του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης στις 22/10 ( Γιάννης Σπιλάνης επικεφαλής του ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟΥ) που μίλησε ακόμη μια φορά για την αναγκαιότητα οργανωμένου σχεδίου που θα αφορά στην υποστήριξη τόσο των αγροτών στο χωράφι, όσο και των παραγωγών και των μεταποιητών στη τυποποίηση και διακίνηση του τελικού προϊόντος αναδείξαμε τους  ξεκάθαρους στόχους: τη παραγωγή πρώτων υλών και προϊόντων που θα είναι βασισμένα στο τρίπτυχο «τοπικότητα, ποιότητα και προστιθέμενη αξία» ώστε να δίνουν ικανοποιητικό εισόδημα σε όλους. Στο σχέδιο αυτό ο κάθε εμπλεκόμενος έχει το δικό του ξεκάθαρο ρόλο και η Περιφέρεια θα δεσμεύεται για τον δικό της.

Η απάντηση έχει έρθει εδώ και καιρό  από τους υπογράφοντες Γ.Αργυρούδη του ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΕΜΟΥ, Μ.Νικολάρα του ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ – ΓΟΝΙΜΗ ΓΡΑΜΜΗ και Γ.Σπιλάνη του ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ ΖΩΗΣ ΜΕ ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ που σφυροκοπούν τη περιφερειακή αρχή για έλλειψη ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης .Που για να ανατρέψει τη φθίνουσα πορεία στην οποία αναφέρθηκε ο Λέσβιος παραγωγός -αλλά αφορά σε όλα τα νησιά της Περιφέρειας- θα πρέπει να είναι βασισμένο:

- στη λογική «από το χωράφι στο ράφι» που θα υπηρετεί την ανάγκη για τυποποιημένα προϊόντα γνωστά στο καταναλωτικό κοινό (τους τουρίστες συμπεριλαμβανόμενους) για τη ξεχωριστή ποιότητα τους βασισμένη στη τοπική ποικιλία και στα τοπικά χαρακτηριστικά,

- στην ανάγκη διασύνδεσης αγροδιατροφής με τουρισμό με τη συνολική εικόνα (brand name) κάθε νησιού ώστε να υπάρξει πολλαπλό όφελος που να διαχέεται οριζόντια στην τοπική κοινωνία,

- στην ανάγκη για υποστήριξη των παραγωγών –και ειδικά των νέων- με συνεχή επιμόρφωση ώστε να μπορούν να αναλαμβάνουν τις επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και συλλογικές ενέργειες που είναι απαραίτητες για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων,

- στην ανάγκη σταθερής διασύνδεσης της αυτοδιοίκησης με τους παραγωγούς-επιχειρηματίες και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου ώστε σε σταθερή βάση με συγκεκριμένες δράσεις και όχι ευκαιριακά να υποστηρίζει με δράσεις καινοτομίας το παραπάνω όραμα.

Το πρόβλημα που εμφανίστηκε σήμερα στην ελαιοπαραγωγή, χτες στην αιγοπροβατοτροφία, προχθές στον τουρισμό για μια άλλη φορά αποδείχτηκε ότι η Περιφερειακή Αρχή δεν έχει ούτε Plan B αλλά ούτε Plan A για τη λειτουργία της Περιφέρειας υπέρ των συμφερόντων των κατοίκων τους. Το μόνο πλάνο που διαθέτει είναι αυτό της εξυπηρέτησης συμφερόντων και χαϊδέματος αυτιών ώστε να παραμείνει στην εξουσία για να σιτίζει ανεπάγγελτους. Απαιτείται αλλαγή ρότας και η αλλαγή αυτή απαιτεί και ΜΠΡΟΣΤΑΡΙΔΕΣ και ΣΥΝΟΔΟΙΠΟΡΟΥΣ. Απλώνουμε το χέρι σε όσους είναι διατεθειμένοι να ξεβολευτούν και να δουλέψουν για ένα διαφορετικό αύριο. Ένα αύριο που θα ανατρέπει το γκρίζο σήμερα.

Γιούλα Αργυρούδη, Μαρία Νικολάρα, Γιάννης Σπιλάνης

Κάν’το όπως με τη μαστίχα: τοπικότητα, ποιότητα και υψηλή προστιθέμενη αξία

Κάν’το όπως με τη μαστίχα: τοπικότητα, ποιότητα και υψηλή προστιθέμενη αξία

Στη καταληκτική συνεδρίαση του 1^ου Επιστημονικού Αναπτυξιακού Συνέδριου Χίου που οργανώθηκε από τους τοπικούς φορείς με την επιστημονική επιμέλεια του Πανεπιστημίου Αιγαίου, κλήθηκα να απαντήσω στο δύσκολο ερώτημα για το ποια μπορεί να είναι η αναπτυξιακή διέξοδος της Χίου. Η απάντηση μου ήταν αυθόρμητη: «καν’το όπως με τη μαστίχα. Η ανάπτυξη πρέπει να στηριχθεί σε τρια στοιχεία: την τοπικότητα, την ποιότητα και την υψηλή προστιθέμενη αξία των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών».

Η απάντηση αυτή ήταν αυθόρμητη για πολλούς λόγους:

 -πρώτα απ’όλα γιατί στο Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου υποστηρίζουμε με ατράνταχτα επιχειρήματα και παραδείγματα ανά τον κόσμο ότι στα νησιά που τα ιδιαίτερα τους χαρακτηριστικά (μικρό μέγεθος, περιορισμένοι πόροι, απομόνωση και περιφερειακότητα) έχουν ως συνέπεια να αυξάνεται το κόστος παραγωγής, είναι αδύνατον να παραχθούν μαζικά προϊόντα χαμηλού κόστους και να συναγωνιστούν ομοειδή προϊόντα στην ελληνική και στην παγκόσμια αγορά. Είναι λοιπόν απαραίτητο οι επιχειρήσεις να προσπαθήσουν να βρουν αγορές που ψάχνουν κάτι το ειδικό, το ποιοτικό, και που είναι διατεθειμένες να πληρώσουν μια αυξημένη τιμή.

- μετά, γιατί πολλές εισηγήσεις στο συνέδριο έδωσαν έμφαση στη ποιότητα ως χαρακτηριστικό που κάνει προϊόντα και υπηρεσίες να ξεχωρίζουν στην αγορά. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στη χώρα μας που δείχνουν ότι αυτή η επιλογή αποδίδει, ενώ είναι μια εφικτή επιλογή όταν γίνει με σαφή στόχευση και συνεχή εγρήγορση.

- τέλος γιατί στη Χίο υπάρχει το ζωντανό παράδειγμα της μαστίχας ώστε να μην χρειάζεται να ανακαλύψουμε ξανά ούτε την πυρίτιδα, ούτε τον τροχό, για το ποιες είναι οι επιλογές που έχουμε. Η πώληση της ακατέργαστης πρώτης ύλης μπορεί να επιφέρει μόνο πεπερασμένα κέρδη ακόμη και για ένα προϊόν μοναδικό στο κόσμο όπως η φυσική μαστίχα. Το έχει εξηγήσει πολλές φορές ο Γ.Μανδάλας, η ψυχή της μετάλλαξης της Ενωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου σε μια δυναμική επιχείρηση με θυγατρική που παράγει και εμπορεύεται δεκάδες προϊόντα με βάση τη μαστίχα, προσθέτοντας αξία στη πρώτη ύλη και αυξάνοντας την αμοιβή για τον παραγωγό. Η Ενωση, μέσα από ερευνητικά προγράμματα και συνεργασίες με Πανεπιστήμια, έχει καταφέρει να καινοτομήσει αλλάζοντας την εικόνα αλλά και τη χρήση του προϊόντος παγκόσμια, διεισδύοντας σε πολλές αγορές.

Αντίστοιχη συζήτηση είχε γίνει τη προηγούμενη ημέρα σε αφορμή τη συζήτηση για τον τουρισμό και τι χρειάζεται για να αλλάξει η εικόνα της Χίου με βάση τη μοναδικότητα του Ομήρου που είναι αναγνωρίσιμος σε όλο τον κόσμο.

Αντίστοιχη συζήτηση έγινε και μερικές ημέρες μετά στη Σάμο σε συζητήσεις με παραγωγικούς φορείς του νησιού. Πως μπορεί να θεωρηθεί μια τουριστική χρονιά επιτυχημένη από το γεγονός ότι οι αφίξεις με charter αυξήθηκαν από 110 χιλιάδες σε 130, όταν οι τιμές του πακέτου για αεροπορικά εισιτήρια και μια εβδομάδα παραμονής ξεκινούν από 160€; Πόσο πληρώνεται το κρεβάτι την ημέρα; 8 ή 10€; Πόσο βιώσιμες μπορεί να είναι οι επιχειρήσεις με τέτοιες τιμές;

Σε όλες τις συζητήσεις που κάναμε στη Σάμο το τελευταίο τριήμερο κυριάρχησε η ανάγκη για αλλαγή πορείας με στόχο τη παραγωγή ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών βασισμένων στους ιδιαίτερους παραγωγικούς, πολιτιστικούς και φυσικούς πόρους του νησιού. Ο γνωστός στα πέρατα της γης Πυθαγόρας, το μοναδικό τεχνολογικό επίτευγμα της αρχαιότητας Ευπαλίνειο, η ναυπηγική παράδοση, το εξαιρετικής ποιότητας σαμιώτικο κρασί, τα μοναδικά βουνά και άλλα πολλά πρέπει να μπουν στο κέντρο του τουριστικού προϊόντος του νησιού μέσα από την ανάδειξη της ταυτότητας του νησιού.

Αντίστοιχα είναι τα παραδείγματα στα άλλα νησιά όπου ο πρώτος αεροπόρος ο Ικαρος, η Σαπφώ με τα ποιήματα και τη δράση της, ο Αριστοτέλης με τον Θεόφραστο που θεμελίωσαν την επιστήμη της βιολογίας όπως πολύ γλαφυρά μας περιέγραψε πρόσφατα ο συνάδελφος Α. Leroy, ο Αρίωνας με τη μουσική του, η Λημνία γη και το πρώτο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο στη Πολιόχνη, οι μοναδικές ορχιδέες, τα εξαιρετικά ούζα, η αρχιτεκτονική κληρονομιά αλλά και τα τοπία μπορούν να αποτελέσουν τη βάση ώστε αγροδιατροφή και τουρισμός, φύση και πολιτισμός να συνδυαστούν με μοναδικό τρόπο. Το κάθε νησί έχει τη δική του ταυτότητα για την οποία οι κάτοικοι του πρέπει να είναι περήφανοι και να την αναδείξουν.

Η αναπτυξιακή ανασυγκρότηση των νησιών δεν μπορεί να καθυστερήσει άλλο. Το τρίπτυχο «τοπικότητα, ποιότητα, υψηλή προστιθέμενη αξία» μπορεί να είναι η βάση για τη βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών, αξιοποιώντας τις γνώσεις και τις δεξιότητες των νέων παιδιών. Όμως για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος χρειάζεται ενεργοποίηση της τριπλής έλικας (αυτοδιοίκηση, επιχειρήσεις, πανεπιστήμιο) για να αποτελέσει τη προωθητική δύναμη που θα προετοιμάσει και θα υλοποιήσει ένα κοινό σχέδιο που με σταθερά βήματα θα οδηγήσει σε ένα διαφορετικό αύριο.

Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ ακούει τα θετικά μηνύματα που έρχονται από τη πραγματική οικονομία και τη κοινωνία που έχουν γυρίσει τη πλάτη στους «πονηρούς πολιτευτές» και τα αδιέξοδα που αυτοί δημιούργησαν. Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ εργάζεται συστηματικά ώστε μέσα από τη κινητοποίηση των πραγματικών δυνάμεων των νησιών μας, αυτή η αλλαγή να έρθει σύντομα.

Γιάννης Σπιλάνης

Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

Περιφερειακός Σύμβουλος

ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ