Αυτοδιοικητικές εκλογές: Η ανατροπή συνηθειών και πρακτικών είναι επιβεβλημένη

Αυτοδιοικητικές εκλογές: Η ανατροπή συνηθειών και πρακτικών είναι επιβεβλημένη

Η ψήφιση του νέου νομοσχεδίου για την αυτοδιοίκηση οριοθετεί μια στροφή σε όσα ξέραμε από τη μεταπολίτευση και μετά: η εισαγωγή ως εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής «επιβάλλει» αυτό που όλοι επικαλούνται αλλά κανείς δεν υλοποιεί: συγκλίσεις και συνεργασίες. Συγκλίσεις προεκλογικές, εθελοντικές, μεταξύ ανθρώπων που έχουν κοινές απόψεις για το πώς πρέπει να λειτουργεί η αυτοδιοίκηση και κοινά οράματα για τους στόχους σε ότι αφορά το «που θέλουμε να πάμε τον τόπο». Συνεργασίες μετεκλογικές, υποχρεωτικές, μεταξύ κάποιων παρατάξεων που μπορούν να συνεργαστούν πάνω σε ένα κοινό σχέδιο, αφού θα είναι δύσκολο σε μια παράταξη να ξεπεράσει το 50%.

Μέχρι σήμερα, ειδικά στην αυτοδιοίκηση, δεν υπήρχε λόγος συγκλίσεων και συνεργασιών αφού ο μόνος «κοινός» στόχος όλων ήταν η κατάκτηση του 50%+1 στον δεύτερο γύρο (αν ήταν από τον πρώτο γύρο τουλάχιστον έδινε τη δημοκρατική νομιμοποίηση στην όποια παράταξη) που εξασφάλιζε την πλήρη και ισχυρή αυτοδυναμία του 60% των συμβούλων ανεξάρτητα της αρχικής απήχησης στο εκλογικό σώμα. Την μόνη σύγκλιση που απαιτούσε το υφιστάμενο πλαίσιο ήταν στο μοίρασμα των αξιωμάτων στο εσωτερικό της παράταξης που πετύχαινε αυτόν τον στόχο. Έχουμε βιώσει κατ’ επανάληψη πόσο «διαφανής» ήταν η σύγκλιση αυτή, βλέποντας τις διαφοροποιήσεις και τις αποσκιρτήσεις όσων είτε δεν έπαιρναν αρχικά το όποιο αξίωμα είχαν συμφωνήσει είτε το έχαναν στη συνέχεια, για λόγους επίσης ελάχιστα διαφανείς στους πολίτες. 

Έχοντας από την αρχή τη πρώτη θέση ως ξεκάθαρο στόχο, η κάθε «μεγάλη» παράταξη το μόνο σχέδιο που κατάστρωνε ήταν το πώς θα τον πετύχει: ο «αρχηγός» έπρεπε να βρει ανθρώπους που για οποιοδήποτε λόγο «φέρνουν» ψήφους, ανεξάρτητα από το πόσο ήταν ικανοί να διοικήσουν ένα δήμο, μια περιφέρεια, ακόμη και τη χώρα. Και οι ψήφοι μαζεύονταν με κάθε είδους υποσχέσεις, προσωπικές αλλά και κομματικές.Στη συνέχεια, αφού η επιβίωση της παράταξης στηριζόταν στην ικανοποίηση «εσωτερικών» και «εξωτερικών» προσωπικών υποσχέσεων, δεν ήταν δυνατόν να υπάρξει κοινό σχέδιο που να εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, το καλό των πολλών και ειδικά των πλέον αδύναμων συμπολιτών μας.

Σε πολλές περιπτώσεις η λειτουργία και η επιβίωση της παράταξης βασιζόταν στο «κομματικό συμφέρον» αφού πολύ συχνά ο μόνος συνδετικός κρίκος μεταξύ των μελών της ήταν η κομματική τους αναφορά. Στόχος τους, η συμβολή τους στην επικράτηση του κόμματος τοπικά, αφού αυτό ήταν υποθήκη για το πολιτικό τους μέλλον, δίνοντας τους εξαργυρώσιμους πόντους στο εθνικόπολιτικό παιχνίδι. Με βάση αυτό το σκεπτικό πολλές τοποθετήσεις, παρεμβάσεις και ενέργειες των αυτοδιοικητικών παραγόντων είχαν άλλους στόχους, «υψηλότερους».

Όλα τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα το παιχνίδι εξουσίας στο αυτοδιοικητικό επίπεδο να δίνει μικρή σημασία για μια πραγματική αυτοδιοικητική πορεία που βάζει πάνω απ’ όλα το δημόσιο συμφέρον του τόπου και των κατοίκων του μέσα από την επεξεργασία ενός πολυεπίπεδου και ολοκληρωμένου σχεδίου για την αξιοποίηση πόρων και άλλων ευκαιριών.

Η απλή αναλογική ανατρέπει αυτή τη λογική αφού όλες οι παρατάξεις που συμμετέχουν στις εκλογές μπορούν να συμβάλουν στη διακυβέρνηση του Δήμου ή της Περιφέρειας με δεδομένο ότι η ψήφος κάθε συμβούλου έχει το ίδιο βάρος και μετρά ουσιαστικά. Έτσι δεν μπορεί κανένας Δήμαρχος ή Περιφερειάρχης, έχοντας μόνο ως σκέψη στο πως θα συγκρατήσει τους «δικούς» του στο μαντρί, να συμπεριφέρεται αλαζονικά και απαξιωτικά στους «άλλους» αδιαφορώντας για τις όποιες ενστάσεις μπορεί να είχαν σχετικά τόσο με τη διαδικασία της λήψης των αποφάσεων, όσο και με τη σκοπιμότητα τους, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές όπου οι διαμαρτυρίες άγγιζαν και θέματα νομιμότητας των διαδικασιών.

Αυτή η ανατροπή απαιτεί να δοθούν άλλες προτεραιότητες στη δημιουργία και στη λειτουργία των παρατάξεων, ειδικά των περιφερειακών:

-          Πρώτα, στην επιλογή των ανθρώπων που θα στελεχώσουν τη παράταξη (του επικεφαλής συμπεριλαμβανόμενου), οι όποιοι θα πρέπει να είναι όχι απλά τοπικοί «ψηφοσυλλέκτες», αλλά να έχουν γνώση για το σύνολο της Περιφέρειας και των προβλημάτων της και άποψη για τα θέματα που θα κληθούν να διαχειριστούν είτε αναπτυξιακά (πχ. τουρισμός-πολιτισμός, αγροτική παραγωγή, μεταποίηση, κατάρτιση και διαρκής επιμόρφωση, κοινωνική οικονομία κλπ), είτε ποιότητας ζωής (πχ. χωροταξία, προστασία και ανάδειξη φυσικού περιβάλλοντος, διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων, υποδομές και υπηρεσίες μεταφορών, υγείας, παιδείας, αθλητισμού κλπ). Ταυτόχρονα θα πρέπει να επιδιώκουν την ενίσχυση της δημοκρατίας και της συμμετοχής των πολιτών (συμμετοχικές αποφάσεις) στην τοπική αυτοδιοίκηση, την αλληλεγγύη, την χρηστή και διαφανή διαχείριση του δημόσιου χρήματος και τη δημόσια λογοδοσία.

-          Δεύτερον, στη βαρύτητα που δίνεται στη κατάστρωση ενός αναπτυξιακού σχεδίου, σύμφωνα με τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών με σεβασμό σε περιβαλλοντικά- οικολογικά θέματα, ως «συγκολλητικής» ουσίας μεταξύ των μελών της παράταξης αλλά και ως βάση για συνεργασίες μέσα και έξω από το Συμβούλιο,

-          Τρίτο, στην ανάπτυξη θεσμικών συνεργασιών τόσο με την αξιοποίηση του υφιστάμενου πλαισίου όσο και στην δημιουργία εκείνων των νομικών προσώπων που θα επιτρέπουν στην αξιοποίηση τοπικών πόρων και χρηματοδοτικών ευκαιριών, εθνικών και ευρωπαϊκών.

Με την απλή αναλογική πρέπει να ανατραπούν συνήθειες και πρακτικές δεκαετιών που οδήγησαν την αυτοδιοίκηση σε αναποτελεσματικότητα και ανυποληψία, με αποτέλεσμα να της «γυρίσουν τη πλάτη» αξιόλογοι πολίτες με γνώση και άποψη. Όμως η ενεργοποίηση τους, αν και είναι δύσκολη, αποτελεί μονόδρομο.  Η  «ενεργοποίηση» του σχεδιασμού, φαντάζει ακόμη δυσκολότερη, αφού απαιτεί την ενεργοποίηση υπηρεσιών, φορέων, επιχειρηματιών, εργαζομένων και του συνόλου της κοινωνίας για την επίτευξη κοινών στόχων και να υπερνικήσει τη πρακτική δεκαετιών των πελατειακών σχέσεων και της προχειρότητας.

Οι νόμοι της αυτοδιοίκησης (Καλλικράτης και Κλεισθένης) δίνουν στη Περιφέρεια τον κύριο ρόλο για τον αναπτυξιακό σχεδιασμό και τον συντονισμό μεταξύ των φορέων κεντρικών και περιφερειακών μέσα από τη διαχείριση του ΕΣΠΑ, με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), με την δυνατότητα εμπλοκής στα προγράμματα διαπεριφερειακής συνεργασίας.

Αυτοδιοίκηση σημαίνει:

Ø  όραμα για το παρόν και το μέλλον των νησιών και την ευημερία των πολιτών,

Ø  διαμόρφωση της κοινής γνώμης μέσα από δράσεις ενημέρωσης,

Ø  κινητοποίηση των φορέων, πολιτών και επιχειρήσεων για έναν κοινό στόχο και σχέδιο δράσης με βάση ένα αναλυτικό και τεκμηριωμένο Επιχειρησιακό Σχέδιο εξειδικευμένο ανά τομέα ενδιαφέροντος,

Ø  ολοκληρωμένες και τεκμηριωμένες προτάσεις προς τη κυβέρνηση για ειδικές πολιτικές για τον νησιωτικό χώρο και στοχευμένες χρηματοδοτήσεις για άρση των συνεπειών της νησιωτικότητας

Δυστυχώς η πρακτική της παρούσας Περιφερειακής Αρχής στο Βόρειο Αιγαίο είναι να προχωρά χωρίς σχέδιο, εστιάζοντας το ενδιαφέρον της στο να βάζει και να βγάζει έργα χωρίς τεκμηρίωση και να μοιράζει χρήματα σε πελατειακού τύπου δράσεις, ενώ παράλληλα να «εκφωνεί ωραίους λόγους κενούς περιεχομένου» αφού άλλα πράττει. Η δημόσια εικόνα που παρουσιάζει σήμερα η Περιφέρεια προς τους πολίτες είναι αυτή της αδυναμίας παρέμβασης για τα αναπτυξιακά θέματα περιφερειακής σημασίας και η σχεδόν αποκλειστική χρηματοδότηση είτε δρόμων είτε κάθε είδους τοπικών γιορτών και πανηγυριών, συνεχίζοντας πρακτικές άλλων εποχών.

Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε και με δεδομένο ότι η Περιφέρεια Β.Αιγαίου καλείται -παράλληλα με την ολοκλήρωση του τρέχοντος ΕΣΠΑ- να σχεδιάσει και να διαχειριστεί στην επόμενη προγραμματική περίοδο 660εκ € και ένα συνεχώς αυξανόμενο ΠΔΕ, χρειάζεται αλλαγή πορείας, νοοτροπίας και ανθρώπων. Η αλλαγή αυτή είναι κατεπείγουσα με δεδομένη τη κατάσταση στη παραγωγική δομή της Περιφέρειας (οι εξαγωγικοί τομείς γεωργία, μεταποίηση, τουρισμός και δημιουργική οικονομία αντιπροσωπεύουν μόλις το 22% του ΑΕΠ σε σύγκριση με 34-38% σε Ιόνια, Κρήτη, Ν.Αιγαίο με αποτέλεσμα ηοικονομία και το εισόδημα μας να βασίζεται υπερβολικά στον δημόσιο τομέα που παράγει 32% του ΑΕΠ της Περιφέρειας σε σύγκριση με 22% κατά μέσο όρο στη χώρα και 16% στις άλλες τρεις νησιωτικές περιφέρειες), την πορεία του τουρισμού, το δημογραφικό και τη σύνθεση του κλπ. 

Σταθερή άποψη μας είναι ότι η Περιφερειακή Αρχή οφείλει να έχει ξεκάθαρους αναπτυξιακούς στόχους και αυτούς να τους δρομολογεί μέσα από στοχευμένες δράσεις που να καλύπτουν σφαιρικά όλους τους τομείς και πάντα σε συνεργασία με τους άλλους εμπλεκόμενους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και τους συλλογικούς φορείς που εκπροσωπούν εργοδότες, εργαζόμενους, πολίτες και ειδικά τους νέους.

Σταθερή άποψη μας είναι ότι η αυτοδιοίκηση πρέπει να υπηρετείται από άτομα που πιστεύουν στη λογική του οράματος, του ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης και κυρίως της κινητοποίησης των τοπικών δυνάμεων και πόρων μέσα από πολυεπίπεδες συνεργασίες. Δεν έχουν πλέον θέση αρχηγοκεντρικά με προσωπικές στρατηγικές σχήματα και παντελή έλλειψη σχεδίου.

Με βάση τα παραπάνω καλούμε τους πολίτες του Β.Αιγαίου να συγκροτήσουν και να υποστηρίξουν κινήσεις που στο κέντρο τους θα έχουν τα συμφέροντα της Αυτοδιοίκησης και των νησιωτών μας.

Οι Περιφερειακοί Σύμβουλοι

Γιούλη Αργυρούδη

Μαρία Νικολάρα

Γιάννης Σπιλάνης

Δασοπροστασία, πολιτική προστασία και κλιματική αλλαγή: η ανάγκη για ολοκληρωμένη προσέγγιση διαχείρισης περιβάλλοντος

Δασοπροστασία, πολιτική προστασία και κλιματική αλλαγή: η ανάγκη για ολοκληρωμένη προσέγγιση διαχείρισης περιβάλλοντος

Η συζήτηση στο Περιφερειακό Συμβούλιο για τα θέματα δασοπροστασίας έγινε μετά από αίτημα της αντιπολίτευσης και κάτω από τη «ψυχολογική πίεση» πού άσκησαν τα θλιβερά γεγονότα στην Αττική. Ηταν μια ευκαιρία να υπάρξει μια ολοκληρωμένη συζήτηση για τα θέματα οργάνωσης σε περιφερειακό επίπεδο του μηχανισμού πρόληψης και αντιμετώπισης των φαινομένων αυτών που κάθε άλλο παρά σπάνια είναι στα νησιά μας.

Οι πυρκαγιές είναι ένα «φυσικό» φαινόμενο ειδικά στη περιοχή της Μεσογείου με τα ειδικά χαρακτηριστικά αναγλύφου, καιρικών συνθηκών, βλάστησης και ανθρώπινης δραστηριότητας.

Τα φαινόμενα αυξήθηκαν και εντάθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες λόγω:

-          Αύξησης της παρουσίας του ανθρώπου και των δραστηριοτήτων του (κατοικία, τουρισμός, κτηνοτροφία, υπαίθριες δραστηριότητες)

-          Μείωσης της χρήσης/διαχείρισης  του δάσους αλλά και των αγροτικών εκτάσεων με αποτέλεσμα την αύξηση της καύσιμης ύλης

-          Αύξησης της τιμής της γης αυξάνοντας τη πίεση για οικοπεδοποίηση και νέα δόμηση

-          Εμφάνισης της κλιματικής αλλαγής που οδηγεί σε πολύ εντονότερα καιρικά φαινόμενα και ειδικά στην αύξηση των θερμοκρασιών, έντονων βροχοπτώσεων που εναλλάσσονται με περιόδους ξηρασίας και έντασης των ανέμων.

Το θέμα των φυσικών καταστροφών είναι ένα θέμα:

- που δεν «σηκώνει» λαϊκισμούς και άγονη κομματική/παραταξιακή αντιπαράθεση.

- που συνήθως σε κανονικές συνθήκες βρίσκεται χαμηλά στην ατζέντα όλων - πολιτικών αρχών, διοίκησης και πολιτών - και «ανεβαίνει» κατακόρυφα μόλις υπάρξει το όποιου είδους πρόβλημα όπως πυρκαγιές, πλημύρες αλλά και σεισμοί. Μια τέτοια στάση δεν βοηθά να υπάρξει ο απαραίτητος σχεδιασμός και η ανάλογη κατανομή ανθρώπινου δυναμικού και χρηματικών πόρων για την υλοποίηση του όποιου μεσο-μακροπρόθεσμου σχεδίου το οποίο καθίσταται κάθε μέρα και πιο επιτακτικό όσο η κλιματική αλλαγή αρχίζει να «δείχνει τα δόντια της» .

Ειδικά σε ότι αφορά το θέμα της δασοπροστασίας και των δασικών πυρκαγιών έχουμε ένα θεσμικό πλαίσιο που:

- δίνει μεγαλύτερη έμφαση (όπως φαίνεται στα σχέδια επιχειρήσεων) στο «πλαίσιο της χρονικής και καταστροφικής εξέλιξης του φαινομένου» (βλέπε «μνημόνιο ενεργειών αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών εξ αιτίας δασικών πυρκαγιών ΠΕ ….), παρά στις δράσεις πρόληψης και ενημέρωσης των πολιτών,

-  έχει πολλές επικαλύψεις αρμοδιοτήτων ειδικά σε επίπεδο Αυτοδιοίκησης  αλλά και εμπλοκή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης που έχει την αρμοδιότητα για τα δάση αλλά δεν έχει επιχειρησιακή ικανότητα,

- συνδυάζεται με έναν επιχειρησιακό σχεδιασμό εντελώς ακατάλληλο για πολυνησιωτικό χώρο γεγονός που αφήνει πλήρως ακάλυπτα και εκτός σχεδιασμού τα μικρά νησιά στα οποία έχουν φυσική παρουσία ελάχιστες από τις εμπλεκόμενες κατά το σχέδιο υπηρεσίες και όσες έχουν παρουσία διαθέτουν ελάχιστο αριθμό ανθρώπινων και μηχανικών μέσων.   

Οι δράσεις όπως αναφέρονται τόσο στα «μνημόνια ενεργειών αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών» όσο και στα έγγραφα των Χωρικών Αντιπεριφερειαρχών και του Επάρχου Λήμνου έχουν «άρωμα» μιας επαναλαμβανόμενης γραφειοκρατικής πρακτικής με ελάχιστη ουσία και ακόμη λιγότερη δράση «πρόληψης».

Αλλά ποιες είναι πραγματικά οι αρμοδιότητες της Περιφέρειας και τι θα πρέπει να κάνει;

Α. Όπως περιγράφονται στον Καλλικράτη υπάρχουν αρμοδιότητες 3 επιπέδων:

o   Aρμοδιότητες Χωρικού Αντιπεριφερειάρχη (αρθρο 159)

ε) έχουν την ευθύνη της διάθεσης και του συντονισμού δράσης του απαραίτητου δυναμικού και μέσων για την πρόληψη, ετοιμότητα, αντιμετώπιση και αποκατάσταση των φυσικών και άλλων καταστροφών στην περιφερειακή ενότητά τους, σύμφωνα με τις οδηγίες και τις κατευθύνσεις που τους παρέχει ο περιφερειάρχης,

στ) προεδρεύουν του Συντονιστικού Οργάνου Πολιτικής Προστασίας της περιφερειακής ενότητας.

o   Αρμοδιότητες Εκτελεστικής Επιτροπής (άρθρο  174)

ι) Εισηγείται τα σχέδια αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών και φυσικών καταστροφών, σε εναρμόνιση με τα αντίστοιχα σχέδια της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας.

o   Αρμοδιότητες Περιφέρειας (186 – Θ. Πολιτικής Προστασίας)

1. Ο συντονισμός και η επίβλεψη του έργου της πολιτικής προστασίας για την πρόληψη, ετοιμότητα, αντιμετώπιση και αποκατάσταση των καταστροφών, εντός των ορίων της εδαφικής της περιφέρειας, στο πλαίσιο και του ν. 3013/2002 (ΦΕΚ 102 Α΄), όπως ισχύει.

2. Η ευθύνη για την εφαρμογή του ετήσιου εθνικού σχεδιασμού πολιτικής προστασίας, κατά το σκέλος που τα οικεία προγράμματα, μέτρα και δράσεις εφαρμόζονται σε επίπεδο περιφέρειας.

Β. Όπως περιγράφονται στο «Μνημόνιο ενεργειών» των ΠΕ όπως περιγράφονται με ακριβώς τον ίδιο τρόπο (εδώ η καταγραφή από το Μνημόνιο της ΠΕ Λήμνου)

       «Η Περιφερειακή Ενότητα Λήμνου πρέπει να μεριμνά :  

-          για την συντήρηση του  Επαρχιακού οδικού δικτύου

-          για τον καθαρισμό των πρανών από παρόδια βλάστηση κατά μήκος του  Επαρχιακού οδικού δικτύου

-          για την ετοιμότητα εξοπλισμού και μέσων

-          για την ετοιμότητα ανθρώπινου δυναμικού

-          για την ενημέρωση πολιτών ως προς την υποχρέωση τους να μην εκτελούν θερμές εργασίες κατά την αντιπυρική περίοδο καθώς και τις συνέπειες που απορρέουν από την κείμενη νομοθεσία

-          για την ενημέρωση πολιτών περί θεμάτων αυτοπροστασίας

-          για την ενημέρωση πολιτών περί θεμάτων εκκένωσης οικισμών

-          για την εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού της

-          για την συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς για την εξασφάλιση επιπλέον εξοπλισμού και μέσων

-          για την συγκρότηση Επιτροπών Καταγραφής Ζημιών

-          για την επικαιροποίηση κάθε έτος του Μνημονίου Ενεργειών

-          για την συμμετοχή στα ΣΤΟ, με εκπρόσωπο της  

-          για την σύγκλιση του Συντονιστικού Οργάνου Πολιτικής Προστασίας (ΣΟΠΠ)

-          Οι υπηρεσίες της ενεργούν σύμφωνα με το Μνημόνιο Ενεργειών Εκτάκτων Αναγκών Πολιτικής Προστασίας των Υπηρεσιών της Περιφερειακής Ενότητας Λήμνου.»

Το βασικό ερώτημα που τίθεται αφορά το τι πρέπει να περιλαμβάνει το σχέδιο δράσης της Περιφέρειας και αν αρκούν όσα περιλαμβάνουν στις αναφορές τους οι αρμόδιοι χωρικοί αντιπεριφερειάρχες και τα οποία βασίζονται κύρια στο πρακτικό του ΣΟΠΠ. Πιο συγκεκριμένα:

-          Αρκεί ο καθαρισμός των πρανών από παρόδια βλάστηση ως μόνο έργο πρόληψης; Εστω και αυτό γίνεται ικανοποιητικά και έγκαιρα;

-          Υπάρχει ετοιμότητα εξοπλισμού, μέσω και ανθρώπινου δυναμικού ειδικά όταν σε επίπεδο ΠΕ υπάρχει διάκριση μεταξύ των υπηρεσιών ΠΠ και ΔΤΕ που δεν εξασφαλίζει και τον καλύτερο συντονισμό; Πόσα άτομα εμπλέκονται άμεσα και έμμεσα στη ΠΠ σε κάθε ΠΕ.

-          Ποιες είναι οι δράσεις ενημέρωσης των πολιτών τόσο σε θέματα πρόληψης όσο και θέμα αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών;

-          Τι ακριβώς γίνεται στα 5 μικρά νησιά και στην Ικαρία που δεν έχουν σχετική παρουσία της Περιφέρειας;

Πρέπει να επισημανθεί ότι με βάση το Μνημόνιο Ενεργειών οι ίδιες δράσεις προβλέπονται και για τους Δήμους. Πως τα σχέδια των ΠΕ συνδέονται και συνεργούν με αυτά των Δήμων; Η πρόσφατη εμπειρία από τις πλημύρες της Δ.Λέσβου δεν ήταν η καλύτερη ούτε από τη πλευρά της πρόληψης ούτε από τη πλευρά του συντονισμού για την αποκατάσταση των ζημιών. Σε ότι αφορά δε την ενημέρωση των πολιτών …… μάλλον τίποτα. Αντίστοιχα φαινόμενα και σε προηγούμενες ανάλογες καταστάσεις φυσικών καταστροφών.

Εμείς στις προτάσεις μας θα επικεντρωθούμε σε 2 κατηγορίες θεμάτων:

Α. Στη κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ των διαφόρων επιπέδων διοίκησης και αυτοδιοίκησης

-          Με βάση την αρχή της νησιωτικότητας και ο σχεδιασμός Πολιτικής Προστασίας πρέπει να προσαρμοστεί κατάλληλα λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες των νησιών. Αποψη μας είναι ότι στα νησιά ο μόνος φορέας που οφείλει και μπορεί από τη μια πλευρά να υλοποιήσει δράσεις πρόληψης (έργα, ενημέρωση πληθυσμού και εκπαίδευση άμεσα εμπλεκόμενων) και κυρίως να δράσει έγκαιρα όταν συμβεί η φυσική καταστροφή με την Τεχνική Υπηρεσία (και τους ιδιώτες κατόχους μηχανημάτων) και τους Εθελοντές, είναι ο Δήμος. Οταν τα φαινόμενα ξεπερνούν τη δυνατότητα αντιμετώπισης τους τοπικά, τότε θα πρέπει να παρεμβαίνει το κεντρικό κράτος (συμπεριλαμβανόμενης της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας όταν είναι χωροθετημένη σε γειτονικό νησί), χωρίς να χρειάζεται να ενεργοποιηθούν τα ενδιάμεσα διοικητικά επίπεδα της Περιφέρειας και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης που ελάχιστα μπορούν να προσφέρουν επιχειρησιακά.

-          Η Περιφέρεια σε συνεργασία με την Αποκεντρωμένη Διοίκηση και το Υπουργείο θα πρέπει να αναλάβουν με το κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό τη σύνταξη ουσιαστικών σχεδίων πρόληψης, ενημέρωσης και εκπαίδευσης με βάση τις ιδιαιτερότητες του κάθε νησιού χωριστά.  

-          Παράλληλα θα πρέπει να λυθούν τα προβλήματα χρηματοδότησης έργων και δράσεων, εξοπλισμού και ανθρώπινου δυναμικού, όμως σε μία ολοκληρωμένη λογική διαχείρισης περιβάλλοντος

-          Τέλος θα πρέπει να υπάρχει και αντίστοιχος ετήσιος απολογισμός του εγκεκριμένου ετήσιου σχεδίου δράσης, ειδικά οικονομικός, έχοντας υπόψη ότι πολλές φορές πιστώσεις που έχουν δοθεί για ΠΠ έχουν χρησιμοποιηθεί για άλλους σκοπούς.   

Β. Στην ενδεικτική αναφορά σε δράσεων πρόληψης είτε της διοίκησης είτε της περιφερειακής αυτοδιοίκησης

Δράσεις της Κεντρικής Διοίκησης

· Άμεση αναδιάρθρωση της δασοπυρόσβεσης με στροφή από τα μέσα στον άνθρωπο και την βιο-οικονομία, με ενεργό συμμετοχή πυροσβεστών και της δασικής υπηρεσίας στην πρόληψη πυρκαγιών τον χειμώνα, με καθαρισμούς εγκαταλειμμένων καλλιεργειών και βοσκοτόπων, εφαρμογή προδιαγεγραμμένης καύσης, αιφνιδιαστικές  ασκήσεις ετοιμότητας, εφαρμογή σχεδίων πυροπροστασίας, σεμινάρια κτλ.

· Ουσιαστική διάσταση της Πολιτικής Προστασίας  και λόγω της κλιματικής αλλαγής, με αλλαγή του λειτουργικού της πλαισίου και αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων και προγραμμάτων με επείγουσες διαδικασίες. Επαναπροσδιορισμός των αρμοδιοτήτων σχεδιασμού, υλοποίησης και ελέγχου από τα διαφορετικά επίπεδα διοίκησης

· Αυστηροποίηση θεσμικού πλαισίου προστασίας του θεσμικού πλαισίου προστασίας για περιοχές Natura.

· Aμεση αναστολή της εκτός σχεδίου δόμησης, για πέντε χρόνια τουλάχιστον, και μέχρι την οριστικοποίηση των χωροταξικών πλαισίων και της αναθεώρηση του χωροταξικού πλαισίου (με βάση και την Εθνική Στρατηγική για την Κλιματική αλλαγή και την θαλάσσια πολιτική).

· Ολοκλήρωση της Εθνικής Στρατηγικής  για τα Δάση

· Εκπόνηση Διαχειριστικών Μελετών Δασών με νέες προδιαγραφές που να λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη για προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή.

·  Aμεση ανάρτηση του συνόλου των δασικών χαρτών της περιφέρειας Β. Αιγαίου, αλλά και ρύθμιση για την εξασφάλιση του απαραίτητου δασοτεχνικού προσωπικού, ώστε να προχωρήσει άμεσα και η κύρωση των χαρτών.

· Τα έργα πρόληψης των πυρκαγιών –κυρίως οι καθαρισμοί και διανοίξεις δασικών δρόμων να προχωρήσουν με προτεραιότητα, δίνοντας ευκαιρίες δραστηριοποίησης και δουλειάς σε δασικούς συνεταιρισμούς και φορείς κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Να γίνονται δε στο τέλος του χειμώνα έως την άνοιξη και όχι μέσα και τέλος καλοκαιριού.

· Αναβάθμιση της δασικής υπηρεσίας και λειτουργική εμπλοκή στο έργο της πυρόσβεσης. Εναρμόνιση του σχεδιασμού με τον ρόλο της Δασικής Υπηρεσίας κυρίως σε ότι αφορά τις δενδροφυτεύσεις και τις αναδασώσεις. Εμμονικά σήμερα  η ΔΥ υποστηρίζει και προωθεί τις αναδασώσεις με πευκόδεντρα. Αρνείται την κοπή των  μικρών αυτοφυών  πεύκων στα πρανή των  επαρχιακών και εθνικών δρόμων και την αντικατάσταση τους από άλλα είδη περισσότερο βραδυφλεγή.

· Να ξεπεραστούν οι μνημονιακές δεσμεύσεις για την καλύτερη στελέχωση των δασικών και πυροσβεστικών υπηρεσιών με προσωπικό διαθέσιμο όλο το χρόνο με επέκταση του αντικειμένου τους σε εργασίες πρόληψης κατά το εκτός της αντιπυρικής περιόδου διάστημα. Αλλαγή κι επέκταση της εργασιακής  και  εκπαιδευτικής σχέσης των εποχικών δασοπυροσβεστών . Η πρόσληψη τους προβλέπεται για δίμηνο κι ως εκ τούτου οι ενδιαφερόμενοι είναι περιστασιακοί και η εκπαίδευση τους κάθε χρόνο ξεκινά από μηδενική βάση. Πρόταση τουλάχιστον για τετράμηνη πρόσληψη με γνώμονα την κλιματική αλλαγή και την επέκταση της αντιπυρικής περιόδου.

· Αντιμετώπιση των προβλημάτων γήρανσης και υποστελέχωσης της πυροσβεστικής υπηρεσίας σε ανθρώπινο δυναμικό και μέσα. Ειδικά σε ότι αφορά το προσωπικό 700 πυροσβέστες μετατάχθηκαν στις Εθνικές Οδούς (300) και (400) στα αεροδρόμια που παραχωρήθηκαν στη Fraport μεταξύ των οποίων και αεροδρόμια στο Β.Αιγαίο. Ταυτόχρονα έγινε αύξηση ορίου ηλικίας για συνταξιοδότηση από τα 57 στα 59 την ίδια στιγμή που σημειώνονται  λιγότερες προσλήψεις νέων που θα στελέχωναν τις μάχιμες θέσεις.

· Η κατανομή των χρηματοδοτήσεων ΠΠ και ειδικά πυροπροστασίας να γίνονται όχι με πληθυσμιακά κριτήρια αλλά με δείκτες που να λαμβάνουν υπόψη την έκταση της περιοχής, η φυτοκάλυψη και δείκτες επικινδυνότητας χρηματοδοτώντας ολοκληρωμένα προγράμματα περιβαλλοντικής διαχείρισης.

Δράσεις της αυτοδιοίκησης

· Ουσιαστική συνεργασία περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης στο σχεδιασμό και στην εκτέλεση των δράσεων πρόληψης και αποκατάστασης

· Ουσιαστική συνεργασία στο εσωτερικό της Περιφέρειας με συνένωση των αρμοδιοτήτων Πολιτικής Προστασίας και Τεχνικών Εργων κάτω από το ίδιο πολιτικό πρόσωπο που να έχει την ευθύνη διαχείρισης των μηχανημάτων της Περιφέρειας

· Δρομολόγηση Σχεδίου Βιώσιμης Κτηνοτροφίας σε επίπεδο περιφέρειας.

· Επένδυση  στην προστασία των παραδοσιακών χρήσεων γης , να πλουτίσουμε το τοπίο με το παραδοσιακό μωσαϊκό από καλλιέργειες, αμπέλια, βοσκότοπους κλπ., που μπορεί να συμβάλλει ώστε οι πυρκαγιές να μην εξελίσσονται πολύ και να αντιμετωπίζονται ευκολότερα.

·  Πρόγραμμα αναδασώσεων με δέντρα αγροδασικά που μπορούν να δημιουργήσουν αληθινές «αντιπυρικές ζώνες». 

· Άμεση και υποχρεωτική από τους Δήμους  εφαρμογή του άρθρου 94 του Καλλικράτη (για τον καθαρισμό των εγκαταλειμμένων αγροτεμαχίων) με τη βοήθεια της μικτής χρήσης κτηματολογίου και GIS. Ως γνωστόν οι σχολάζουσες γαίες στην ύπαιθρο αποτελούν την ιδανική καύσιμη ύλη για την έρπουσα πυρκαγιά.

· Εφαρμογή σχεδίων  επέμβασης  και εκκένωσης οικισμών, αιφνιδιαστικές ασκήσεις (που ελέγχουν πραγματικά τη λειτουργία του συστήματος) κι όχι προγραμματισμένες που στην ουσία δεν ελέγχουν την ετοιμότητα του μηχανισμού.

· Στελέχωση πυροφυλακίων με ομάδες εκπαιδευμένων εθελοντών

· Χρήση νέων τεχνολογιών (drones) για εποπτεία κι έλεγχο κυρίως την ώρα που εξελίσσεται μια πυρκαγιά.

· Υπογειοποίηση καλωδίων της ΔΕΗ όπου η τάση ρεύματος το επιτρέπει

· Περιβαλλοντική εκπαίδευση σε μαθητές και γονείς  παράλληλα με την ενημέρωση για την πολιτική προστασία.

· Προγραμματισμός για αναβάθμιση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης από την επόμενη εκπαιδευτική περίοδο, με υποχρεωτικές ώρες σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, παράλληλα με την ενημέρωση για την πολιτική προστασία.

· Προγραμματισμός για την προώθηση των 'πράσινων' επαγγέλμάτων στην τεχνική εκπαίδευση ( διαχείριση δασών, υδάτων, προστατευόμενων περιοχών, αειφορικές καλλιέργειες, ενεργειακή αναβάθμιση, τεχνολογίες ΑΠΕ, βιοκλιματική αρχιτεκτονική κλπ.) και τη διαμόρφωση των απαραίτητων επαγγελματικών περιγραμμάτων.

· Αξιοποίηση του προγράμματος AIGIS του Πανεπιστημίου για την έγκαιρη προειδοποίηση πυρκαγιών και επέκταση του σε θέματα πρόληψης.

Κρίσιμο θέμα για όλα τα παραπάνω είναι να αλλάξει η νοοτροπία πολιτικών, διοίκησης και πολιτών σε ότι αφορά στις αναπτυξιακές προτεραιότητες σε σχέση με τα θέματα διαχείρισης περιβάλλοντος και φυσικών πόρων ειδικά κάτω από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Πρέπει όλοι να αντιληφθούμε ότι η προστασία των φυσικών πόρων δεν αποτελεί πολυτέλεια αλλά ένα καθοριστικό στοιχείο της επιβίωσης και της ποιότητας ζωής μας. Κατά συνέπεια οι δράσεις πρόληψης των φυσικών φαινομένων που πρέπει να αναλάβουμε ως κράτος, κάτοικοι, αγρότες, επιχειρηματίες, ο καθένας σε ότι μας αναλογεί, δεν θα πρέπει να θεωρούνται «άχρηστες και αχρείαστες», αλλά καθοριστικό στοιχείο μιας στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Με βάση τα παραπάνω προτείνουμε όπως η ΠΒΑ:

-          ζητήσει από τη Κυβέρνηση να γίνουν οι απαραίτητες θεσμικές αλλαγές με βάση τα όσα προτείναμε

-          εκπονήσει ένα σχέδιο ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής διαχείρισης και πολιτικής προστασίας για τα νησιά της Περιφέρειας λαμβάνοντας υπόψη και την ανάγκη προσαρμογής στη κλιματική αλλαγή, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη πρόληψη και στην ενεργή συμμετοχή των πολιτών με στόχο τη χρηματοδότηση του από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους.

Τα ερωτήματα και οι προτάσεις που θέσαμε στη Περιφερειακή Αρχή έμειναν αναπάντητα, αφού θεωρήθηκε ότι όλα βαίνουν καλώς και δεν χρειάζεται να αλλάξει το παραμικρό. Ετσι, παρά την εμφανή ανάγκη για διαφοροποίηση της μέχρι σήμερα ασκούμενης πολιτικής σε περιφερειακό επίπεδο αλλά και τη πρόθεση της Κυβέρνησης να αλλάξει όλη τη δομή της Πολιτικής Προστασίας, η Περιφερειακή Αρχή αρνήθηκε να σταλεί το όποιο ψήφισμα με τις προτάσεις μας για το θέμα προς τη Κυβέρνηση.

Για μια φορά ακόμη η Περιφερειακή Αρχή αποδεικνύεται κατώτερη των περιστάσεων σε ένα θέμα που μέρα με την μέρα γίνεται όλο και πιο κρίσιμο. Χωρίς προτάσεις, χωρίς καν άποψη, όπως και σε όλα τα κρίσιμα θέματα των νησιών μας, η Περιφέρεια βρίσκεται στον «αυτόματο πιλότο» ενώ το σκάφος πηγαίνει κατά τα βράχια. Η αλλαγή κυβερνήτη αναδεικνύεται κάθε μέρα όλο και περισσότερο ως επιτακτική ανάγκη. 

Οι Περιφερειακοί Σύμβουλοι

Γιούλη Αργυρούδη

Μαρία Νικολάρα

Γιάννης Σπιλάνης