Η τουριστική περίοδος ξεκίνησε και απ’ότι φαίνεται τόσο στη Λέσβο όσο και στην υπόλοιπη χώρα, θα είναι καλύτερη τουλάχιστον σε ότι αφορά τους αριθμούς των τουριστών. Όμως αυτό αρκεί για να θεωρούμε τον τουρισμό ως αναπτυξιακή ατμομηχανή;
Το Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης οργάνωσε μια συνάντηση εργασίας με όλους τους τοπικούς φορείς που εμπλέκονται στον τουρισμό και επιλεγμένους επιχειρηματίες για να τους παρουσιάσει τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τις ερευνητικές εργασίες που έχουν εκπονηθεί τα 10 χρόνια που δραστηριοποιείται (κυρίως εργασίες των φοιτητών του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Περιβαλλοντική Πολιτική και Διαχείριση» ). Η συνάντηση αυτή είχε ως στόχο τη δημιουργία συναντίληψης των φορέων γύρω από δύο βασικά θέματα:
- ποια είναι η κατάσταση του τουρισμού σήμερα, που εντοπίζονται τα προβλήματα και ποια είναι τα αίτια που τα έχουν δημιουργήσει
- ποιος είναι ο επιθυμητός στόχος για τον λεσβιακό τουρισμό και με ποιες δράσεις μπορούμε να τον προσεγγίσουμε.
Στη συνάντηση παρουσιάστηκαν από τη πλευρά του Εργαστηρίου στοιχεία που έχουν να κάνουν με την οικονομική απόδοση των διαφορετικών μορφών τουρισμού (πχ. μαζικός, παρατήρησης πουλιών, συνεδριακός) που δεν σηκώνουν αμφισβήτηση: οι σύνεδροι ξοδεύουν κατά μέσο όρο 250€ την ημέρα –αλλά ποτέ δεν έχει γίνει οργανωμένη κίνηση για την ανάπτυξη αυτής της μορφής του τουρισμού-, ενώ τα πακέτα μιας εβδομάδας για παρατήρηση πουλιών ξεκινούν από 850€ (χωρίς φαγητό) και μπορεί να φτάσουν και τα 1.700€ και μάλιστα εκτός τουριστικής περιόδου, όταν τα ξενοδοχεία είναι απελπιστικά άδεια!!!! Για όποιον θέλει να δει περισσότερα στοιχεία από την συνάντηση εργασίας μπορεί να τα βρει στα νέα της ιστοσελίδας του Εργαστηρίου (www.aegean.gr/lid).
Βασικό ερώτημα που τέθηκε στους συμμετέχοντες ήταν: «γιατί ένας τουρίστας να επιλέξει τη Λέσβο ως τόπο διακοπών;» Σχεδόν όλοι απάντησαν, το αυτονόητο: για το περιβάλλον και για τον πολιτισμό της. Όμως πόσο είμαστε συνεπείς με όσα λέμε; Μήπως τελικά τα έργα απέχουν πολύ από τα λόγια;
Γιατί κάνουμε την ερώτηση αυτή; Γιατί ενώ σχεδόν όλοι οι συνομιλητές αναφέρθηκαν με θετικά σχόλια για τον τουρισμό παρατήρησης πουλιών, στη πράξη όλοι συναγωνίζονται για το πώς θα τον «εξοντώσουν». Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από τα τις απαντήσεις που δίνουν στην έρευνα που πραγματοποιούμε οι παρατηρητές πουλιών που βρίσκονται αυτή τη περίοδο στη Καλλονή. Σε γενικές γραμμές μας επιβεβαιώνουν τα προηγούμενα συμπεράσματα αλλά και έναν μεγάλο φόβο: ότι η φροντίδα για το περιβάλλον είναι μηδενική και έχει δημιουργηθεί μια κατάσταση που θα οδηγήσει πολύ σύντομα τους οργανωτές αυτών των ταξιδιών να στρέψουν τους πελάτες τους σε άλλες περιοχές.
Οι τουρίστες κάνουν φρικτά παράπονα ότι υπάρχουν σκουπίδια παντού. Και μάλιστα ογκώδη σκουπίδια, όπως ψυγεία, κουζίνες, στρώματα, αυτοκίνητα και ότι άλλο υποβαθμίζει τους υγροβιοτόπους όπως είναι το μπάζωμα τους και η ανεξέλεγκτη και παράνομη κατασκευή σπιτιών, επιχειρήσεων, αποθηκών κλπ. Και οι υπεύθυνοι των ομάδων αυτών που έρχονται τα τουλάχιστον τα τελευταία 10 χρόνια στο νησί παρατηρούν ότι η κατάσταση χειροτερεύει χρόνο με το χρόνο και πως αν συνεχιστεί η κατάσταση αυτή, σε 1-2 χρόνια θα διαγράψουν τη Λέσβο από τους προορισμούς τους!!!!
Άλλωστε το ίδιο έχουν κάνει ήδη με τη Σάμο που αποτελούσε πριν 10-15 χρόνια ιδανικό προορισμό τουριστών με κίνητρο τη παρατήρηση πουλιών, την πεζοπορία και ότι άλλο έχει σχέση με τη φύση. Την εγκατέλειψαν όταν η υποβάθμιση των φυσικών πόρων, την έκανε μη ελκυστική στη κατηγορία αυτή των τουριστών. Σήμερα που η Σάμος βρίσκεται σε σοβαρή κρίση του τουρισμού αφού προσελκύει μόνο τουρίστες με πακέτα των 120 – 350 € την εβδομάδα (όπως γίνεται και στην Κέρκυρα, στη Ρόδο, τη Κρήτη και άλλους σημαντικούς ελληνικούς προορισμούς) και παρακαλούν τους τουρίστες αυτούς να «επιστρέψουν», το «πουλί» έχει πετάξει!!!!!
Δυστυχώς η πλειοψηφία των εμπλεκόμενων στον τουρισμό δεν έχει κατανοήσει ότι τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικές αλλαγές στις προτιμήσεις των τουριστών και ότι οι τα μεγάλα ξενοδοχεία και οι νεροτσουλήθρες –όπως γράφτηκε πρόσφατα σε άλλη στήλη της εφημερίδας - δεν αποτελούν στοιχεία που προσελκύουν τους καλούς τουρίστες με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα και απαιτήσεις για ποιότητα, αλλά εκείνους που ψάχνουν να περάσουν φτηνές διακοπές. Αν η Ρόδος όπως και σε πολλές άλλες περιοχές αναπτύχθηκε με μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις αυτό έγινε σε μια περίοδο (δεκαετίες 60-80) που το μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης –και όχι μόνο- ήταν αυτό! Όταν η ζήτηση ήταν μεγάλη και με αυξανόμενους ρυθμούς και η προσφορά περιορισμένη σε μερικές χώρες γύρω από τη Μεσόγειο.
Σήμερα η διεθνής οικονομική και πολιτική κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική: το προϊόν του μαζικού τουρισμού του ήλιου και της θάλασσας μπορεί να παραχθεί φτηνότερα και καλύτερα (σε ξενοδοχεία πολυτελείας, με άφθονο προσωπικό και εξωτικές παραλίες) σε χώρες του λεγόμενου τρίτου κόσμου όπως το Μαρόκο, η Τουρκία, η Ταϊλάνδη, η Σρι Λάνκα και η Ινδονησία όπως με πολύ τραγικό τρόπο πληροφορήθηκε το ευρύ κοινό τον περασμένο Δεκέμβριο.
Το ίδιο κοινό πληροφορείται έκπληκτο από τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων ότι οι επιχειρήσεις που παράγουν μαζικά βιομηχανικά προϊόντα (πχ. υφάσματα και ρούχα) «φεύγουν» από την Ελλάδα για τη Βουλγαρία, τη Τουρκία, τη Κίνα, τη FYROM και άλλες χώρες γιατί το χαμηλό κόστος παραγωγής (πχ. χαμηλοί μισθοί, κακές συνθήκες εργασίας, περιβαλλοντικοί περιορισμοί ανύπαρκτοι) επιτρέπει στις επιχειρήσεις αυτές να είναι ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ίδια μετακίνηση είχε γίνει από τις χώρες της «ακριβής» Β.Ευρώπης προς τη «φτηνή» τότε Ν.Ευρώπη (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα) πριν από 40 χρόνια. Στις χώρες αυτές αναπτύχθηκαν τότε δραστηριότητες που απαιτούν υψηλή κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού, έρευνα, καινοτομία, κεφάλαια και επιχειρηματικότητα για να παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Την ίδια στρατηγική ακολουθούν με επιτυχία μέχρι σήμερα.
Σήμερα στην Ελλάδα δεν μπορούμε να είμαστε ανταγωνιστικοί και παράλληλα να δημιουργείται υψηλό εισόδημα πουλώντας ατυποποίητο λάδι, χύμα κρασί, μαζικό τουρισμό. Πρέπει να αλλάξουμε στρατηγική παράγοντας στο Ν Λέσβου πχ. εμφιαλωμένο βιολογικό λάδι και άλλα προϊόντα με βάση την ελιά, τυποποιημένο κρασί και τυρί ποιότητας, ειδικά τουριστικά προϊόντα όπως συνεδριακό τουρισμό, ιαματικό τουρισμό, τουρισμό παρακολούθησης πουλιών και πολλά άλλα βασισμένα στους τοπικούς πόρους, προσφέροντας ποιοτικές υπηρεσίες και περιβάλλον που ενσωματώνουν γνώση και καινοτομία. Το Αιγαίο, η Ελλάδα πρέπει να μην «σπαταληθούν» στο βωμό του μαζικού τουρισμού, αλλά να αξιοποιήσουν τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα (κλίμα, υγεία, διατροφή, περιβάλλον, πολιτισμό, ασφάλεια, γεωγραφική θέση) και να επενδύσουν στο ανθρώπινο κεφάλαιο, στην καινοτομία, στη σύγχρονη τεχνολογία για να γίνουν ανταγωνιστικά.
Ως πότε θα ψάχνουμε τις λύσεις στο ξεπερασμένο παρελθόν προσπαθώντας να μειώσουμε το κόστος παραγωγής και να φτιάξουμε φαρδύς δρόμους εκεί όπου δεν περνάει κανένας πια;