Γράμμα από την Κορσική νο 3: Τι μπορεί να σημαίνει αναπτυξιακή πολιτική
Η αναπτυξιακή πολιτική έχει σε γενικές γραμμές δύο μεγάλες ενότητες: αυτή που αφορά τη κατασκευή υποδομών που διευκολύνουν την λειτουργία των επιχειρήσεων και την ζωή των κατοίκων και αυτή που έχει ως στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του παραγωγικού ιστού.
Η πρώτη, έχει ως περιεχόμενο τον προγραμματισμό και την εκτέλεση των έργων υποδομής. Στη περίπτωση αυτή συνήθως οι ανάγκες εμφανίζονται σταθερά περισσότερες από τις διαθέσιμες πιστώσεις και επομένως χρειάζεται ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Βασικό κριτήριο είναι η κατάταξη τους με βάση χρησιμότητα τους υπολογίζοντας το κόστος τους σε σχέση με τα αναμενόμενα οφέλη (οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά) που συνήθως δεν λαμβάνεται υπόψη. Στη πράξη το κριτήριο που φαίνεται να κυριαρχεί είναι η πολιτική σκοπιμότητα, με αποτέλεσμα πολλά έργα να γίνονται και να υποχρησιμοποιούνται ή να μην αποδίδουν αναπτυξιακό αποτέλεσμα, αφού η σκοπιμότητα τους πρακτικά δεν είχε μελετηθεί.
 Η δεύτερη ενότητα, που έχει ως ρόλο τη στήριξη παραγωγικών δραστηριοτήτων, είναι σαφώς δυσκολότερη αφού απαιτεί γνώση της κατάστασης του παραγωγικού ιστού και προοπτικών που υπάρχουν σε περιφερειακό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που θα παραχθούν. Συνήθως οι (ελληνικές) περιφερειακές αρχές περιορίζονται στο να μεταφέρουν αιτήματα των παραγωγικών κλάδων όπως για παράδειγμα μικρότερη έμμεση και άμεση φορολογία, λιγότερα εργοδοτικά βάρη, περισσότερες επιδοτήσεις, ενώ συχνά περιορίζονται σε ενέργειες προβολής (πχ. συμμετοχή σε εκθέσεις τουρισμού και τροφίμων-ποτών) με μηδαμινό ή κανένα αποτέλεσμα αφού το πρόβλημα εντοπίζεται στην «δυσκολία» παραγωγής ανταγωνιστικών των προϊόντων και υπηρεσιών. Εκτός συζήτησης παραμένουν και τα θέματα κατάρτισης ανθρώπινου δυναμικού, εργοδοτών, εργαζομένων και ανέργων, εκτός αν πρόκειται για μοίρασμα επιδοτήσεων μέσω προγραμμάτων. 
Δεν είναι τυχαίο ότι κατά τη διαβούλευση που έγινε για τον νέο αναπτυξιακό νόμο δεν υπήρξε ούτε συζήτηση στο Περιφερειακό Συμβούλιο ούτε καν δημόσια συζήτηση για το θέμα στη περιφέρεια. Αλλωστε ποτέ μέχρι σήμερα δεν έγινε συζήτηση για την αναπτυξιακή προοπτική της Περιφέρειας και πως θα επιτευχθεί. Πόσο μάλλον να υπάρξει προσπάθεια υποστήριξης των τοπικών επιχειρήσεων να λύσουν προβλήματα που τις απασχολούν.
Είναι γνωστό σε όλους ότι οι επιχειρήσεις των νησιών είναι όχι απλά μικρομεσαίες αλλά πολύ μικρές ή συχνότερα ατομικές. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν πλήρη αδυναμία να παρακολουθήσουν τα όσα συμβαίνουν στον περίγυρο τους και να διατηρήσουν ή να αποκτήσουν ανταγωνιστικότητα ώστε να μπορέσουν να εξάγουν ή έστω να παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες που θα καλύπτουν τις ανάγκες της αγοράς «εμποδίζοντας» με αυτόν τον τρόπο τη διείσδυση επιχειρήσεων ή προϊόντων από άλλες περιοχές και χώρες. Διείσδυση που έχει πολλαπλά αρνητικά αποτελέσματα στην αξιοποίηση τοπικών πρώτων υλών, στην απασχόληση, στα εισοδήματα.
Η στήριξη των επιχειρήσεων μπορεί να αφορά ένα οποιοδήποτε σημείο της παραγωγικής διαδικασίας και της διακίνησης των τελικών προϊόντων/υπηρεσιών μέσα από τη παροχή εξειδικευμένων γνώσεων, καινοτομίας, κατάρτισης στις λειτουργούσες μονάδες αλλά και στη στήριξη στις νέες για το ξεκίνημα τους, όταν έχουν να αντιμετωπίσουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες. Δομές που λειτούργησαν με αυτό το στόχο τα προηγούμενα χρόνια στα πλαίσια των Επιμελητηρίων, της Νομαρχίας ή της Περιφέρειας, έκλεισαν όταν σταμάτησε η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση αφού δεν κρίθηκαν ως δράσεις προτεραιότητας για να χρηματοδοτηθούν από τοπικούς πόρους ή υπολειτουργούν (πχ. Αγροδιατροφική Σύμπραξη).
Όμως οι δυνατότητες είναι πολλές αν θέλουμε να βγούμε από τα αδιέξοδα που συσσωρεύονται γύρω μας. Θα αναφερθώ σε τρεις περιπτώσεις που αφορούν την Περιφέρεια της Κορσικής για να γίνει κατανοητή η δυνατότητα αναπτυξιακών παρεμβάσεων, αλλά και η ανάγκη ανατροπής της «εργολαγνείας»  που κυριαρχεί στη χώρα μας που έχει ταυτιστεί με την ανάπτυξη.
Η πρώτη αφορά την απόφαση της Περιφέρειας να συνεργαστεί με τις τοπικές ενώσεις των εργολάβων δημοσίων έργων ώστε να μπορέσει να εφαρμοστεί η «περιφερειακή προτίμηση» στις εργολαβίες δημοσίων έργων εφαρμόζοντας πλήρως τους κανόνες του κώδικα δημόσιων έργων και προμηθειών, αξιοποιώντας παράλληλα την εμπειρία άλλων περιφερειών που κινήθηκαν ήδη προς αυτή την κατεύθυνση.  Στο πλαίσιο αυτό οι τοπικές επιχειρήσεις θα κληθούν να ενωθούν για να γίνουν ισχυρότερες και να μπορέσουν να ανταποκριθούν σε σχετικές προκηρύξεις και όχι να λειτουργούν ως υπεργολάβοι με των μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών της ηπειρωτικής Γαλλίας. Οι ενώσεις αυτές που θα ονομάζονται «Δράσεις Μικρών Επιχειρήσεων» θα παύουν να υφίστανται μόλις ολοκληρώνονται οι σχετικές εργασίες.
Στο πλαίσιο αυτό αιρετοί και επιχειρήσεις επεξεργάστηκαν και συνυπέγραψαν τη «Χάρτα δημόσιων παραγγελιών στον τομέα των δημόσιων έργων» για να διεκδικήσουν μεγάλα έργα που μέχρι τώρα τους «ξέφευγαν». Αυτή η Χάρτα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων προϋποθέσεων για την επιλογή των αναδόχων την εκπαίδευση εργοδοτών, εργαζομένων αλλά και νέων για να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των έργων, καθώς και θέματα που έχουν να κάνουν με την περιβαλλοντική επιβάρυνση (φόρος διοξειδίου του άνθρακα) που θα πρέπει να καλύπτουν οι επιχειρήσεις, αφού η απλή επίκληση της εντοπιότητας δεν είναι σύννομη. Κατά συνέπεια η συμφωνία αυτή θα οδηγήσει σε πολλαπλά οφέλη για την περιφέρεια, τις επιχειρήσεις της και το ανθρώπινο δυναμικό.  
Η δεύτερη αφορά τη δημιουργία «θερμοκηπίου» επιχειρήσεων σε συνεργασία με τους δήμους. Αποτελεί τη λειτουργία δομής που, με βάση ένα συμβόλαιο συνεργασίας, προσφέρει σε νέες επιχειρήσεις έναν οργανωμένο χώρο εργασίας σε πολύ ικανοποιητική τιμή παρέχοντας τους ταυτόχρονα τα εργαλεία για να αναπτυχθούν όπως είναι πρόσβαση σε υπηρεσίες και σε φορείς που μπορούν να τις βοηθήσουν στα πρώτα τους βήματα όπως είναι εργαλεία χρηματοδότησης, πρόσβαση στη καινοτομία, συμβουλές για προσλήψεις και διαχείριση προσωπικού κλπ.
Η τρίτη αφορά τη παρέμβαση της Περιφέρειας στην αγορά γης με στόχο την υλοποίηση του Περιφερειακού Αναπτυξιακού Σχεδίου αλλά και γενικότερα τη καλύτερη διαχείριση της γης και των χρήσεων της για την εκπλήρωση του ευρύτερου στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτό γίνεται αξιοποιώντας τους πόρους που συγκεντρώνονται από τον φόρο υποδομών που εισπράττει η Περιφέρεια και άλλους πόρους από τη πλευρά του κράτους, ενώ η διάθεση της γης σε τελικούς χρήστες γίνεται με το σχετικό αντίτιμο που επιτρέπει τη συνέχιση της δράσης. Ετσι η Περιφέρεια έχει τον ρυθμιστικό ρόλο του κράτους που παλαιότερα έπαιζε η κεντρική διοίκηση αλλά και τα εργαλεία υλοποίησης του σχεδιασμού. Η λογική της λειτουργίας αυτής που γίνεται σε συνεργασία πολλών δομών της Περιφέρειας και των Δήμων, είναι ότι η οικιστική ανάπτυξη δεν μπορεί να γίνεται τυχαία και χωρίς υποδομές, ενώ πρέπει να καλυφθούν και οι ανάγκες για κοινωνική στέγη.    
Τα παραπάνω παραδείγματα αποτελούν τμήμα μιας διαφορετικής προσέγγισης της αντίληψης του αναπτυξιακού ρόλου της Περιφέρειας που βασίζεται στην αξιοποίηση του εργαλείου που ονομάζεται Αναπτυξιακή Εταιρεία. Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ υποστηρίζει την αναγκαιότητα λειτουργίας αναπτυξιακών δομών παράλληλα με τη διοίκηση για το σκοπό αυτό και βέβαια όχι για πελατειακούς λόγους όπως συνήθως συμβαίνει. Και βέβαια δίνει ιδέες για την επικείμενη αναθεώρηση του Καλλικράτη σε ότι αφορά στη μεταφορά περισσότερων αναπτυξιακών αρμοδιοτήτων όπως αυτή που αφορά τις χρήσεις γης (που δίνει την δυνατότητα στην αυτοδιοίκηση να κάνει τις ρυθμίσεις ανάλογα με το αναπτυξιακό της σχέδιο) και βρίσκεται τώρα σε διαβούλευση.

Γ.Σπιλάνης
Αν. Καθηγητής
ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ



Τι μπορεί να σημαίνει νησιωτική πολιτική στη πράξη; Η περίπτωση του τομέα της υγείας
Η συμμετοχή της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) έχει καταστήσει υποχρεωτικό όπως ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας νησιωτικής πολιτικής έχει τρία διακριτά επίπεδα:
-          Το πρώτο αναφέρεται στην ΕΕ η οποία έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες σε μια σειρά από θέματα όπως είναι η πολιτική ανταγωνισμού, η φορολογική πολιτική, η δημοσιονομική πολιτική,  η αγροτική πολιτική, η πολιτική εθνικών ενισχύσεων κλπ. Οι πολιτικές αυτές καθορίζονται με βάση τις συνθήκες και την ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία που κάθε χώρα οφείλει να ενσωματώσει στο εσωτερικό της δίκαιο. Επομένως για μια σειρά από θέματα, η εφαρμογή ειδικής νησιωτικής πολιτικής απαιτεί αλλαγή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Δυστυχώς παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει κατά καιρούς από νησιωτικές περιοχές, χώρες και ομάδες πίεσης όπως η Επιτροπή Νησιών της Διάσκεψης Παράκτιων Περιφερειακών Περιοχών της ΕΕ (CPMR), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πολλές χώρες που δεν έχουν σημαντική παρουσία νησιών δεν επέτρεψαν να υπάρξει κάποια σημαντική πρόοδος παρά την ενσωμάτωση στις συνθήκες του άρθρου 174 που το προβλέπει. Η Ευρώπη συνεχίζει να εφαρμόζει μια ενιαία οριζόντια πολιτική έστω και αν από τη δεκαετία του 70 υπάρχει καταδικαστική απόφαση γι’αυτό από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
-          Το δεύτερο αναφέρεται στα κράτη-μέλη τα οποία έχουν αποκλειστικές αρμοδιότητες σε τομείς  πολιτικής (υγεία, παιδεία, τουρισμός κλπ), αλλά και δυνατότητες εξειδίκευσης των ευρωπαϊκών πολιτικών. Η Ελλάδα παρά το γεγονός ότι σημαντικό τμήμα του πληθυσμού (13%) κατοικεί σε νησιά και την ύπαρξη ξεκάθαρης συνταγματικής διάταξης στο σύνταγμα (άρθρο 101) εδώ και 15 χρόνια, δεν έχει προχωρήσει σε ολοκληρωμένη νησιωτική πολιτική έστω και αν το 2013 υιοθετήθηκαν νομοθετικές διατάξεις που δίνουν το σχετικό πράσινο φως. Στο σημερινό άρθρο θα αναφερθώ πως η Γαλλία και η Περιφέρεια της Κορσικής εφαρμόζουν στη πράξη νησιωτική πολιτική στον τομέα της υγείας.
-          Το τρίτο αναφέρεται στις αυτοδιοικούμενες πλέον περιφέρειες που από το 2011 με τον ν. 3852/10 (Καλλικράτης) έχουν ως βασική αρμοδιότητα να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν αναπτυξιακή πολιτική που βασίζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νησιών σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους και την τοπική αυτοδιοίκηση μέσα από την Περιφερειακή Επιτροπή Διαβούλευσης.
Πρόσφατα το Περιφερειακό Συμβούλιο της Κορσικής συζήτησε το θέμα της υγείας και πήρε μια απόφαση που συνοψίζεται στα παρακάτω κύρια σημεία:
«Τον περασμένο Μάρτιο η Περιφέρεια της Κορσικής ζήτησε από την κεντρική κυβέρνηση ειδικές διατάξεις και ειδικό κεφάλαιο για την Κορσική στην εθνική στρατηγική υγείας.  Η εξειδίκευση της πολιτικής αυτής γίνεται από την Περιφέρεια της Κορσικής σε συνεργασία με την αρμόδια κρατική υπηρεσία, κάτι σαν τη δική μας ΔΥΠΕ. Ζητήθηκε στο κείμενο της εθνικής στρατηγικής να προστεθεί η ακόλουθη διάταξη: «λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη τους περιορισμούς που οφείλονται στην νησιωτικότητα που προέρχονται από γεωγραφικά, τοπογραφικά, δημογραφικά και επιδημιολογικά δεδομένα καθώς και τους ειδικούς κινδύνους που υπάρχουν».
Προβλέπεται ότι στο σχέδιο που αφορά την Κορσική θα πρέπει να ενσωματωθούν οι διαπιστώσεις της κοινής ομάδας εργασίας κράτους-περιφέρειας που αναφέρεται στα παρακάτω:
-          Αυξημένο κόστος λειτουργίας του συστήματος υγείας λόγω νησιωτικότητας και στην επίπτωση που έχει στο κόστος λειτουργίας των μονάδων υγείας, του ΕΚΑΒ και της άμεσης βοήθειας σε άτομα που έχουν ανάγκη.
-          Ειδική προβληματική σε ότι αφορά τη δημογραφία του υγειονομικού προσωπικού, την ελκυστικότητα της περιοχής, τη προσβασιμότητα στις υπηρεσίες υγείας και τις χωρικές ανισότητες που οφείλονται σε ένα πληθυσμό που γερνά (ειδικά στις αγροτικές περιοχές), την σημαντική απόσταση από έναν γιατρό γενικής ιατρικής σε σχέση με τον μέσο εθνικό όρο, την απόσταση από μονάδες έκτακτης ανάγκης
Το σχέδιο δράσης προβλέπει την ανάληψη πρωτοβουλιών σε θέματα:
-          Εκπαίδευσης υγειονομικού προσωπικού
-          Δημιουργίας ενός παρατηρητηρίου των επαγγελμάτων υγείας σε σχέση με τις ανάγκες και τη πρόβλεψη για εκπαίδευση των διαφορετικών ειδικοτήτων
-          Αναγνώριση της Κορσικής ως «ορεινού νησιού» ώστε να εφαρμοστούν οι διατάξεις του «νόμου για τους ορεινούς όγκους» σε ότι αφορά την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.
-          Την μελέτη και εισαγωγή πειραματικών μεθόδων και πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση των ειδικών προβλημάτων .
Οι παραπάνω πρωτοβουλίες προήλθαν τόσο από τους αιρετούς και τους άλλους θεσμικούς εταίρους όσο και από το υγειονομικό προσωπικό πρέπει να καταλήξουν σε μια σειρά από επιλογές σε ότι αφορά την ανάπτυξη υπηρεσιών υγείας.
Τα παραπάνω προβλέπεται να συμβάλλουν στην επεξεργασία, στη παρακολούθηση και στην αξιολόγηση του νέου περιφερειακού σχεδίου υγείας και κυρίως στην οργάνωση των διαδικασιών μεταξύ όλων των επιπέδων παροχής υγείας (από την πρωτοβάθμιας έως την εξειδικευμένη νοσοκομειακή περίθαλψη). Η επεξεργασία του νέου σχεδίου υγείας που θα ισχύει για τα επόμενα 5 χρόνια, θα ξεκινήσει μετά την αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης.»
Το παραπάνω κείμενο εισήχθηκε από την Επιτροπή Κοινωνικών και Πολιτιστικών Υποθέσεων στην Ολομέλεια και ψηφίστηκε με πολύ μεγάλη πλειοψηφία. Αξίζει κανείς να ανατρέξει στη σχετικά πρόσφατη συζήτηση που έγινε στο δικό μας Περιφερειακό Συμβούλιο Βορείου Αιγαίου για τα θέματα υγείας και ειδικά η εισήγηση που έγινε από την Περιφερειακή Αρχή και ας συγκριθεί με τη δική μας παρέμβαση στη συζήτηση της 17/3/2016 (http://ioannispilanis.blogspot.fr/2016_03_01_archive.html).
Το γεγονός ότι η Περιφέρεια Κορσικής δεν έχει καμία αρμοδιότητα σε θέματα υγείας, αυτό δεν εμποδίζει στην ανάληψη πρωτοβουλίας από το Περιφερειακό Συμβούλιο που αναμένεται να ευοδωθεί αφού γίνεται με βάση το εθνικό σχέδιο υγείας.     
  Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ θα επιμείνει ότι οι νησιωτικές περιφέρειες θα πρέπει να πάρουν πρωτοβουλίες για κάθε ένα από βασικά θέματα για τα νησιά μαζί με τους άλλους φορείς των νησιών ώστε να ξεκινήσει η επεξεργασία ειδικών σχεδίων που θα αποτελέσουν το πλέγμα της νησιωτικής πολιτικής της χώρας. Παράλληλα ελπίζουμε ότι η τοποθέτηση υφυπουργού αρμόδιου για τη νησιωτική πολιτική, πρώτη φορά μετά το 2011, θα επιτρέψει να προχωρήσει η διαδικασία συγκρότησης μιας νησιωτικής πολιτικής με την ενεργοποίηση του Συμβουλίου Νησιωτικής Πολιτικής και της ρήτρας νησιωτικότητας όπως προβλέπονται στον νόμο 4150/13, άρθρα 32-34.

Γιάννης Σπιλάνης
ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ 


Προτάσεις για αλλαγές στη νομοθεσία που διέπει την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και την συνεπή εφαρμογή της.

 Προς:  Κ. Κωνσταντίνο Χατζηδάκη, Υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών,  Κ. Θεόδωρο Σκυλακάκη, Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κοι...